Steve Jobs : O Πατερας της Ψηφιακης Επαναστασης

www.synenteuxis.gr

Apple, iMac, iTunes, iPod, iPhone, iPad, App Store, NeXT, Pixar... Φυσικά μιλάμε για τον Steve Jobs, τον θρυλικό καινοτόμο και πατέρα της Ψηφιακής Eπανάστασης. Το όνομά του συνδέθηκε με πρωτοποριακά τεχνολογικά επιτεύγματα τα οποία ξεχώρισαν αμέσως και εντάχθηκαν ταχύτατα στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Steve Jobs ήταν ένας τολμηρός οραματιστής, ένας χαρισματικός εφευρέτης, ένας αφοσιωμένος στους στόχους του επιχειρηματίας και πάνω απ’ όλα υπέρμαxος της ανθρώπινης πρωτοβουλίας και θέλησης.  

Παρόλο που όλοι τον θεωρούσαν έναν αμερικανό ήρωα, ο Steve Jobs είχε διαφορετική άποψη. Θεωρούσε τον εαυτό του απλώς ως τμήμα της τεχνολογικής έκρηξης που συντελείτο τη δεδομένη χρονική στιγμή: «‘Οταν μιλάς σήμερα με ανθρώπους του τομέα της πληροφορικής καταλαβαίνεις πως είναι πολύ εξοικειωμένοι με τη φιλοσοφία των τελευταίων 100 ετών και την κοινωνιολογία της δεκαετίας του ’60. Κάτι συμβαίνει εδώ λοιπόν, υπάρχει κάτι που αλλάζει τον κόσμο και γίνεται το επίκεντρο». Η φιλοσοφία τον απασχολούσε ιδιαίτερα ενώ δεν είχε διστάσει να δηλώσει πως μόνο για εκείνη, θα εγκατέλειπε την ενασχόληση με την πληροφορική: «Θα μπορούσα να ανταλλάξω όλη μου την τεχνολογία για ένα απόγευμα με τον Σωκράτη». Η Πληροφορική βέβαια δεν αποτελούσε για εκείνον απλώς ένα επάγγελμα. Αντιθέτως, τη θεωρούσε ως τρόπο ζωής και ως αντανάκλαση των ιδεών του: «Δεν έχει να κάνει με τη χρήση προγραμμάτων για πρακτικούς λόγους, αλλά με τη χρήση τους ως καθρέπτη των ιδεών, έτσι ώστε να μαθαίνεις πώς να σκέφτεσαι. Νομίζω πως όλοι σε αυτή τη χώρα πρέπει να μαθαίνουν πώς να προγραμματίζουν έναν υπολογιστή. Όλοι πρέπει να μαθαίνουν μια γλώσσα προγραμματισμού, επειδή αυτή σε μαθαίνει πώς να σκέφτεσαι. Θεωρώ την πληροφορική ως μια από τις ελευθέριες τέχνες».

  Αναφερόμενος στη δυσκολία του επαγγέλματός του σε συνάρτηση με την εποχή, συνήθιζε να την παρομοιάζει με τη ροή ενός ποταμού: «Για εμένα, η κατάσταση είναι όπως ένα ποτάμι. Όταν το ποτάμι κινείται γρήγορα δεν υπάρχει πολύ βρύο ή φύκια μέσα του. Όταν όμως κινείται πιο αργά και τα νερά είναι στάσιμα, πολλά ανθίζουν μέσα στο ποτάμι και γίνεται πολύ σκοτεινό.  Τώρα η δουλειά πηγαίνει πολύ γρήγορα. Τα νερά είναι πολύ καθαρά και δεν επικρατεί πολλή σκληρότητα. Υπάρχει πολύς χώρος για καινοτομίες». Εκτός από τη μεγάλη του δημιουργικότητα, ο Steve Jobs κατείχε και το ταλέντο να αφουγκράζεται τις ανάγκες του κοινού, τις τάσεις τις εποχής, ενώ χωρίς καμία αμφιβολία είχε τη διορατικότητα ενός μεγάλου εφευρέτη: «Δεν μπορείς να ρωτάς τους πελάτες τι θέλουν και μετά να προσπαθείς να το φτιάξεις. Μέχρι να το φτιάξεις, θα θέλουν κάτι άλλο». Η διορατικότητά του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να τον μετατρέψει σε έναν από τους πιο επιτυχημένους και πλουσιότερους άντρες στον κόσμο της τεχνολογίας: «Όταν ήμουν 23 είχα  περιουσία πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια. Στα 24 μου πάνω από 10 εκατομμύρια και στα 25 μου πάνω από 100 εκατομμύρια».

Η δουλειά του, όπως συνήθιζε να λέει, ήταν να σκέφτεται, να συνεργάζεται με άλλους και να στέλνει e-mails. Θεμέλιο των επιχειρήσεών του όμως, αποτελούσε η έμφαση στην πρωτοβουλία των ατόμων με τα οποία συνεργαζόταν: «Η δουλειά μου είναι να αλληλεπιδρώ με άλλους ανθρώπους, οι οποίοι παρ’ελπίδα έχουν κάτι να προσφέρουν σε αυτό τον χώρο των ιδεών. Δεν ισχύει η ιεραρχική δομή  όπου λένε: “δουλεύεις για εμένα, άρα κάνε αυτό”. Αυτό έχει εξαλειφθεί πλέον. Αν δουλεύει για εσένα ένα καλό άτομο και του λες όλη την ώρα τι να κάνει, τότε απλά θα σου απαντήσει: “θα δουλέψω για κάποιον άλλον ο οποίος θα με αφήνει να του λέω τι θέλω να κάνουμε”. Αυτό που συνηθίζω να λέω σε όσους δουλεύουν μαζί μου είναι πως ο λόγος που πληρώνονται όλα αυτά τα χρήματα, είναι επειδή περιμένω από αυτούς να μας πουν τι θα κάνουμε...». Η συνεργασία με τους συναδέλφους ήταν για εκείνον όχι μια υπόθεση αφεντικού-εργαζομένων, αλλά μια σοβαρή αλληλεπίδραση με μοναδικό στόχο την επιτυχία: «Δεν με νοιάζει τόσο το να έχω δίκιο, με ενδιαφέρει μόνο η επιτυχία. Θα συναντήσεις πολλούς ανθρώπους που θα σου πουν ότι είχα πολύ ισχυρές απόψεις, οι οποίοι όμως θα μου παρουσίαζαν αργότερα έναν τεκμηριωμένο αντίλογο και 5 λεπτά αργότερα θα είχα αλλάξει την άποψή μου. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω λάθος. Αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι αυτό που κάνουμε να είναι το σωστό». Έδινε πολύ μεγάλη έμφαση στην ανθρώπινη πρωτοβουλία, την οποία ενθάρρυνε με κάθε τρόπο: «Όταν έχεις καλούς ανθρώπους, οι οποίοι γνωρίζουν ότι είναι πολύ καλοί, τότε δεν χρειάζεται να νταντεύεις το εγώ τους. Αυτό που έχει σημασία είναι η δουλειά, και όλοι το γνωρίζουν. Συνεπώς, στηριζόμαστε σε  αυτούς για να τοποθετήσουν συγκεκριμένα κομμάτια στο παζλ. Και το σημαντικότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις για κάποιον που είναι πολύ καλός και που στηρίζεσαι πάνω του είναι να τους επισημαίνεις πότε δεν είναι αρκετά καλή η δουλειά τους». Τόσο η Apple όσο και η Pixar ήταν δυο πολύ ογκώδεις και επιτυχημένες επιχειρήσεις. Ο Steve Jobs όμως κατάφερνε να τις διαχειρίζεται με τον καλύτερο τρόπο: «Διασκεδάζω πολύ επειδή μπορώ και δουλεύω με όλους αυτούς τους εξαιρετικά ταλαντούχους ανθρώπους. Δεν έχω βέβαια την ευκαιρία να επικοινωνώ με 10.000 ανθρώπους. Έρχομαι σε επαφή με περίπου 50 άτομα, ή και 100, ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Έχω αφιερώσει τη ζωή μου στο να προσπαθώ να βρίσκω, να προσλαμβάνω, να διατηρώ και να δουλεύω με αυτά τα άτομα. Η δουλειά μου είναι να βεβαιώνω πως οι  100 καλύτεροι είναι πρώτης κλάσης. Και τα υπόλοιπα τακτοποιούνται από μόνα τους». Συχνά του απέδιδαν τον χαρακτηρισμό του πιεστικού αφεντικού, κάτι το οποίο εκείνος δεν φαινόταν να αρνείται, καθώς θεωρούσε την πίεση και την αυστηρότητα ως αναγκαία συστατικά για την πρόοδο των επιχειρήσεών του: «Η Δουλειά μου δεν είναι να είμαι ελαστικός με τους ανθρώπους. Η δουλειά μου είναι να τους κάνω καλύτερους. Η δουλειά μου είναι να αναδεικνύω και να ενώνω διαφορετικά στοιχεία της εταιρείας, να βρίσκω τρόπους και να αναζητώ πόρους για τα project. Και να παίρνω αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους που έχουμε και να τους πιέζω για να γίνουν καλύτεροι, να σκέφτονται πιο επιθετικά οράματα και πώς να τα πραγματοποιήσουν».

Ο Steve Jobs ήταν ένα άτομο με μεγάλη πίστη. Πίστευε στους ανθρώπους, στην τεχνολογία αλλά και στις επιχειρήσεις : «Ο μόνος λόγος για τον οποίο φτιάχνω επιχειρήσεις είναι για να παράγουν προϊόντα. Φυσικά το στήσιμο μιας πολύ ισχυρής επιχείρησης και η θεμελίωση ποιότητας και κουλτούρας είναι μακροπρόθεσμα απαραίτητα συστατικά για να συνεχίσει να παράγει εξαιρετικά προϊόντα. Από την άλλη, μου φαίνεται πως οι επιχειρήσεις είναι από τις πιο υπέροχες εφευρέσεις του ανθρώπου. Είναι εντελώς αφηρημένες. Σίγουρα, απαιτούν να στήσεις κάτι από το μηδέν και να βάλεις ανθρώπους μέσα, αλλά στην ουσία μια επιχείρηση είναι ένα αφηρημένο κατασκεύασμα, και είναι απίστευτα ισχυρή». Μεγάλη πίστη είχε, επίσης, στον εαυτό του. Παρόλο που είχε προσβληθεί από την επάρατη νόσο, εκείνος διατηρούσε την ψυχραιμία του, συνέχιζε να εργάζεται και εκμεταλλεύεται το χρόνο του, γεμίζοντάς τον με ασχολίες που τον ευχαριστούσαν: «Κάποιες φορές η ζωή σε χτυπάει αλύπητα. Μην χάνεις την πίστη σου. Είμαι πεπεισμένος πως το μόνο πράγμα που με κράτησε όρθιο ήταν το γεγονός ότι αγαπούσα αυτό που έκανα. Πρέπει να βρεις αυτό που αγαπάς. Και αυτό ισχύει τόσο για τη δουλειά σου όσο και για τους συντρόφους σου. Η δουλειά σου θα γεμίζει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής σου και ο μόνος τρόπος να είσαι αληθινά ικανοποιημένος με αυτό που κάνεις, είναι να κάνεις αυτό που θεωρείς ότι είναι καλύτερο. Και ο μόνος τρόπος να το κάνεις καλά είναι να το αγαπάς. Αν δεν το έχεις βρει ακόμα, συνέχισε να το ψάχνεις. Μην επαναπαύεσαι. Όπως συμβαίνει και με τα συναισθηματικά σου, θα ξέρεις πού θα το βρεις. Και όπως κάθε υπέροχη σχέση, απλά θα καλυτερεύει όσο περνά ο καιρός. Γι’ αυτό συνέχισε να ψάχνεις και μην επαναπαύεσαι».

Η μεγάλη επιτυχία δεν κλόνιζε τη νοοτροπία με την οποία αντιμετώπιζε τη ζωή. Μάλιστα, η κοσμοθεωρία του στηριζόταν σε ένα απόφθεγμα το  οποίο ακολουθούσε πιστά από τα 17 του: «Δεν σκέφτομαι ιδιαίτερα τη ζωή μου. Απλά σηκώνομαι κάθε πρωί και ζω την κάθε νέα μέρα. Όταν ήμουν 17 είχα διαβάσει ένα απόφθεγμα: “Αν ζεις την κάθε μέρα σαν να ήταν η τελευταία σου, τότε μια μέρα όντως έτσι θα είναι». Μου έκανε μεγάλη εντύπωση και το εφαρμόζω από τότε. Κοιτάω στον καθρέπτη κάθε πρωί και αναρωτιέμαι: “Αν σήμερα ήταν η τελευταία μέρα της ζωής μου, θα έκανα όλα όσα έχω προγραμματίσει για σήμερα;”, και όποτε η απάντηση είναι “όχι” για πολλές συνεχόμενες μέρες, καταλαβαίνω πως πρέπει να αλλάξω κάτι». Ο Jobs ομολογούσε πως το πέρας του χρόνου δεν τον έκανε περισσότερο συντηρητικό ως χαρακτήρα. Παρέμενε ένας άνθρωπος ο οποίος ρίσκαρε για τα οράματά του και ήταν πάντα σε θέση να τολμήσει για αυτό που αγαπά: «Ένα από τα πρότυπά μου είναι ο Bob Dylan. Καθώς μεγάλωνα, μάθαινα τους στίχους όλων των τραγουδιών του και τον παρακολουθούσα να μην μένει ποτέ σε ένα σημείο της σκηνής ακίνητος. Αν παρακολουθήσεις την πορεία των καλλιτεχνών, πάντα τους συμβαίνει να συνειδητοποιούν σε κάποια φάση της ζωής τους ότι μπορούν να συνεχίσουν να ασκούν την τέχνη τους ως το τέλος της ζωής τους και να είναι πολύ επιτυχημένοι στον έξω κόσμο, χωρίς όμως να νιώθουν έτσι μέσα τους. Αυτή είναι η στιγμή που ο καλλιτέχνης πρέπει να αποφασίσει ποιος ή ποια είναι. Αν συνεχίσει να ρισκάρει το ενδεχόμενο της αποτυχίας, τότε παραμένει καλλιτέχνης. Ο  Dylan και ο Picasso συνεχώς ρίσκαραν να αποτύχουν. Το ίδιο συμβαίνει με εμένα. Δεν θέλω βέβαια να αποτύχω. Πάντα έπρεπε να σκέφτομαι τις επιπτώσεις των αποφάσεών μου για την επιχείρηση, την οικογένεια και τη φήμη μου. Όμως αποφάσισα ότι δεν με τρόμαζαν πραγματικά, επειδή αυτό ήταν που ήθελα να κάνω. Όταν κάνω ό,τι μπορώ και τελικά αποτυγχάνω, τουλάχιστον ξέρω ότι έβαλα τα δυνατά μου. Αυτό που σε κάνει συντηρητικό είναι η συνειδητοποίηση ότι έχεις κάτι να χάσεις». Δεν έβλεπε τον εαυτό του ως μέντορα κανενός. Επιθυμούσε μόνο να αφήνει το στίγμα του στις ζωές των άλλων και, ει δυνατόν, να τους εμπνέει: «Δεν νομίζω πως έτσι πάει. Απλά είσαι ο εαυτός σου και δουλεύεις με άλλους. Αν τους εμπνέεις, τότε τους κάνεις εντύπωση. Για παράδειγμα όταν ακούω συχνά ανθρώπους της Disney να λένε πόσο τους άρεσε να δουλεύουν με τον Walt. Τον λάτρευαν. Ποιος ξέρει; Ίσως μια μέρα κάποιος να νιώθει κάπως έτσι που θα δουλεύει μαζί μου. Δεν έχω ιδέα».

Καθοριστική στιγμή της ζωής του ήταν η διάγνωσή του με καρκίνο, τον Οκτώβρη του 2003. Η σκέψη του θανάτου τον έφερε πιο κοντά στην συνειδητοποίηση της αξίας της ζωής και της πάλης για τα όνειρα και τις επιθυμίες του: «Το να σκέφτομαι πως σύντομα θα πεθάνω είναι το πιο σημαντικό όπλο, το οποίο με βοηθάει να κάνω τις μεγάλες επιλογές στη ζωή. Επειδή σχεδόν τα πάντα – όλες οι προσδοκίες, όλη η υπερηφάνεια, όλος ο φόβος της ντροπής ή της αποτυχίας – όλα αυτά μηδενίζονται συγκρινόμενα με το θάνατο και μένουν μόνο όσα είναι πραγματικά σημαντικά. Το να έχεις στο νου σου ότι πρόκειται να πεθάνεις, είναι ο καλύτερος τρόπος που ξέρω για να αποφεύγεις την παγίδα να σκέπτεσαι ότι έχεις κάτι να χάσεις. Δεν υπάρχει λόγος να μην ακολουθείς την καρδιά σου». Ο θάνατος όμως δεν ήταν κάτι που τον τρόμαζε. Στο ρεαλιστικό μυαλό του μεγάλου εφευρέτη, ο θάνατος ήταν ένας τρόπος εκκαθάρισης του κόσμου, έτσι ώστε οι καινούργιοι να διαδέχονται τους παλιούς: «Κανείς δεν θέλει να πεθάνει. Ακόμα και οι άνθρωποι που θέλουν να πάνε στον παράδεισο δεν θέλουν να πεθάνουν ώστε να καταλήξουν εκεί. Κι όμως, ο θάνατος είναι ο προορισμός όλων μας. Κανείς δεν τον έχει αποφύγει. Κι έτσι πρέπει, γιατί ο θάνατος είναι πιθανότατα η μεγαλύτερη εφεύρεση της ζωής. Ξεκαθαρίζει τους παλιούς για να κάνει χώρο για τους καινούργιους».

Η αγάπη του Steve Jobs για τη ζωή και για τη δουλειά του τον κράτησαν ζωντανό ως τον Οκτώβρη του 2011, οπότε και τελικώς υπέκυψε στα 56 του χρόνια. Πράγματι, αν και νωρίς, έκανε χώρο για τους νέους εφευρέτες, όμως η «Ψηφιακή Επανάσταση» που ξεσήκωσε πάντα θα συνοδεύεται από το όνομά του και εκείνος πάντα θα μνημονεύεται ως πατέρας της. Θα κλείσω με μια ευχή και συμβουλή από αυτή την πετυχημένη και σοφή προσωπικότητα τoυ κόσμου της τεχνολογίας: «Να μείνετε αχόρταγοι, να κάνετε την τρέλα σας», διότι όπως αναφέρθηκε και παραπάνω: ποτέ δεν ξέρεις πότε θα είναι η τελευταία σου μέρα πάνω στη γη.

Επιμέλεια: Ιωάννα Μπίθα