Αθανασιος Φωκας

Επιμέλεια: Σύλβια Μπενάκη

synenteuxis.gr

Γεννήθηκε στο Αργοστόλι. Σπούδασε Αεροναυπηγική, συνέχισε με ένα διδακτορικό στα Εφαρμοσμένα μαθηματικά και ύστερα πήρε το πτυχίο του στην Ιατρική, όλα στο εξωτερικό. Αργότερα έγινε καθηγητής στο Clarkson, στο Imperial College και στο Cambridge. Το 2005 εξελέγει τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Του απονεμήθηκαν βραβεία και αριστεία, ενώ αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ πέντε πανεπιστημίων. Ίσως κανείς να περίμενε, από το συνοπτικό αυτό βιογραφικό του, έναν στυγνό επιστήμονα ή ένα αυστηρά λογικό μυαλό. Αλλά ανήκει στους αληθινούς επιστήμονες, στους χαρισματικούς ανθρώπους...

Ήδη, η απάντησή του στη σχέση των μαθηματικών με τη φιλοσοφία φανερώνει διακριτικά τον τρόπο που αντιμετωπίζει τα πράγματα και την επιστήμη του. «O Πλάτωνας θεωρούσε τα Μαθηματικά προπαρασκευαστικό μάθημα για τη φιλοσοφία. Αλλά γενικότερα, η αναζήτηση της αλήθειας δια μέσου της επιστημονικής έρευνας γεννά όλο και πιο βαθιά και πολυσύνθετα ερωτήματα, που με τη σειρά τους οδηγούν στην τάση για μια ενοποιημένη αντιμετώπισή τους και κατά συνέπεια στη φιλοσοφία. Πρέπει να τονίσω ότι οι περισσότεροι ώριμοι μαθηματικοί είναι Πλατωνιστές. Προσωπική άποψη είναι ότι η εμβάθυνση στον κόσμο των νοητικών αναπαραστάσεων, που είναι ο κατεξοχήν κόσμος που ζει ένας μαθηματικός, οδηγεί στον κόσμο των ιδεών του Πλάτωνα. Και περαιτέρω πιστεύω ότι αυτός ο κόσμος, όχι μόνο είναι ¨αντικειμενικός¨, αλλά είναι και ο μόνος που δυνάμεθα να κατανοήσουμε εις βάθος. Για παράδειγμα, η βαθύτερη δυνατή κατανόηση του παράξενου και μυστηριώδους κβαντικού κόσμου επιτυγχάνεται με την ανάλυση της περίφημης εξίσωσης του Schrodinger, η οποία βέβαια κατοικεί στον κόσμο που πρώτος περιέγραψε ο Πλάτωνας. Είναι εκπληκτικό ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας είχαν φθάσει σε τόσο βαθιά επίπεδα κατανόησης της ουσίας των πραγμάτων.»

Εντοπίζει ως βασική αιτία της ελληνικής οικονομικής κρίσης την ηθική παρακμή. Αλλά αυτό δεν τον πτοεί. «Είμαι εκ φύσεως αισιόδοξος, εξάλλου αποτελεί ηθική υποχρέωση η θετική θέαση προς το υπέροχο δώρο της ζωής. Ελπίζω ότι το παιχνίδι δεν έχει χαθεί και ότι υπάρχει ακόμη δυνατότητα υπέρβασης. Ας αρχίσουμε από το μεγαλειώδες παρελθόν μας. Στις 25 Μαρτίου του 1941, σε ένα συγκινητικό άρθρο των New York Times με τίτλο ¨The glory that is Greece¨ (η δόξα που είναι η Ελλάδα) αναφέρεται: ¨Λίγοι περίμεναν από την Ελλάδα περισσότερο από μια αντίσταση ολίγων εβδομάδων... Όμως η Ελλάδα έκανε υπέρβαση, κατόρθωσε το αδύνατο. Έτσι, άναψε μια φλόγα τόσο λαμπερή... όσο εκείνη που φώτισε τον ουρανό της ελευθερίας πάνω από τις Θερμοπύλες, τη Σαλαμίνα και τον Μαραθώνα¨. Είναι όντως απίστευτο ότι η Ελλάδα με αυτήν τη μοναδική διαχρονικότητα έφτασε, μέσα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, να αποτελεί παγκόσμιο παράδειγμα προς αποφυγήν. Δυστυχώς, δεν κατάφερα να σπουδάσω κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες και κατά συνέπεια δεν διαθέτω τις γνώσεις για μία εμπεριστατωμένη ανάλυση. Θεωρώ ότι το καθοριστικό πρόβλημα της σημερινής Ελλάδας είναι η ηθική κατάπτωση, η οποία επήλθε ως νομοτελειακό επακόλουθο, αφενός μεν του τρόπου που οργανώθηκε η κοινωνία μας τα τελευταία 40 χρόνια, αφετέρου δε, της πληθώρας ευτελών μηνυμάτων που, με τη βοήθεια Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ενστερνίστηκε μεγάλο κομμάτι του λαού.»

Μοναδική λύση θωρεί τους νέους. Εκείνους που αναγκάζονται, όμως, να φύγουν. «Ανησυχώ και ... δεν ανησυχώ για τη 'διαρροή εγκεφάλων' στο εξωτερικό. Αν μπορούν και πρέπει να φύγουν, ας φύγουν. Δεν μπορεί να πληρώσουν οι νέοι αμαρτήματα άλλων. Ποιο είναι το ηθικό έρεισμα που θα μου δώσει τη δυνατότητα να πω στον νέο 'κάτσε εδώ κι υπέφερε;'. Ο νέος θα πρέπει να βρει τον δρόμο του. Αν ο δρόμος αυτός είναι στην Αυστραλία ή στην Αμερική, ας πάει εκεί. Το σημαντικό είναι ο νέος, όπου κι αν πάει, να 'κουβαλάει' την Ελλάδα μέσα του. Να μην ξεχνάει την Ελλάδα. Και πιστεύω πως αν το κάνει αυτό, θα βρει τρόπο να προσφέρει.»

Σε κάθε περίπτωση τα εμπόδια υπάρχουν για να τα ξεπερνάμε και να συνεχίζουμε τον δρόμο μας, όσο εύκολο ή δύσκολο κι αν φαντάζει αυτό. «Δεν είναι μόνο η αβεβαιότητα για το ¨ζην¨ στις σημερινές συνθήκες ανεργίας που μου προκαλεί έντονη ανησυχία, αλλά και η πλήρης αδυναμία μας να προτείνουμε ένα πλαίσιο για το ¨ευ ζην¨: Ποιες είναι οι ηθικές αρχές και τι οράματα προτείνουμε στις επόμενες γενιές; Παρ' όλα αυτά, τολμώ να τους προτείνω να αντιμετωπίσουν τη ζωή με αισιοδοξία. Η ζωή μας δεν καθορίζεται από τα εμπόδια και τις αποτυχίες που οπωσδήποτε συναντάμε, αλλά από την ψυχική δύναμη που διαθέτουμε για την αντιμετώπισή τους. Θα αναφέρω το προσωπικό μου παράδειγμα, ότι έφυγα από την Ελλάδα ως αποτέλεσμα της πρώτης μεγάλης μου αποτυχίας, όταν δεν πέρασα τις εισαγωγικές εξετάσεις για το Πολυτεχνείο.»

Ως άνθρωποι έχουμε τη δύναμη να πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας και να αλλάξουμε κάτι γύρω μας. Έτσι ζει κανείς τη ζωή και αυτό είναι κάτι που φρόντισε να προσφέρει στα δικά του παιδιά.«Στον γιο μου έχω δείξει με τη δύναμη του παραδείγματος ότι είναι δυνατόν να τα πετύχεις όλα -γι' αυτό δεν μπορεί να μου πει ¨θέλω να ζήσω τη ζωή μου, δεν θέλω μόνο να διαβάζω¨! Αρκεί, όπως τονίζω και στα τρία μου παιδιά, να αναζητείς συνεχώς την ποιότητα, να ζεις δυναμικά και όχι παθητικά (π.χ. καλύτερα να παίζεις παρά να βλέπεις ποδόσφαιρο) και, προπάντων, να σέβεσαι το χρόνο σου· κάθε βράδυ, πριν κοιμηθείς κάνοντας τον απολογισμό σου να νιώθεις ικανοποίηση ότι δεν πήγε χαμένη ούτε μία στιγμή της ημέρας.»

Ακόμη και σε σκοτεινούς καιρούς, η ελπίδα λάμπει...«¨Ουδέν κακόν αμιγές καλού¨. Ας ελπίσουμε πως η κρίση θα αποτελέσει καταλύτη για την αναγέννηση της χώρας μας. Δεν υπάρχει μόνο η Ελλάδα της διαφθοράς και της μη ανταγωνιστικότητας. Υπάρχει και η Ελλάδα της ισχυρής ναυτιλίας, των νησίδων αριστείας, από συγκεκριμένες ιατρικές μονάδες με μοναδικό στην Ευρώπη τεχνολογικό εξοπλισμό, από επιχειρήσεις με αξιοζήλευτη καινοτομία μέχρι βιολογικές καλλιέργειες βασισμένες σε σύγχρονη τεχνολογία. Υπάρχει η Ελλάδα του εθελοντισμού, της αλληλεγγύης, της προσπάθειας για την προφύλαξη του περιβάλλοντος, της διαχρονικής προσφοράς στον πολιτισμό. Και ας μην ξεχνάμε τους Έλληνες που παράγουν σημαντικό έργο εκτός Ελλάδος, πολλοί από τους οποίους αγωνιούν να συνεισφέρουν στην πατρίδα. Αυτοί και πολλοί άλλοι λόγοι μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι.»

Πώς θα ήταν το ιδανικό κράτος για εκείνον; «O Σπινόζα στην ¨Πολιτική πραγματεία¨ αναφέρει ότι το καλύτερο κράτος είναι αυτό που εξασφαλίζει μια ανθρώπινη ζωή. Δεν θα αναλύσω βασικά στοιχεία αυτού του κράτους, όπως η εξασφάλιση εργασίας-ιατρικής περίθαλψης-αξιοπρεπούς συντάξεως, απλώς αναφέρω ότι, κατά τη γνώμη μου, αφού αυτό το κράτος εκπληρώσει τις ανωτέρω ζωτικές υποχρεώσεις του, θα είναι ευχής έργον αν καταστούσε στόχο ζωής για τους πολίτες του την αναζήτηση της αλήθειας, την αναζήτηση της ομορφιάς. Δεν θεωρώ ότι αυτή η αναζήτηση αποτελεί προνόμιο μόνο του επιστήμονα και του καλλιτέχνη, αλλά πιστεύω ότι μπορεί να αποβεί πηγή ευδαιμονίας για κάθε άνθρωπο.»

Ίσως μια μέρα τα καταφέρουμε...

Πηγές: KefalonianMantat@, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, MATRIX24,  agelioforos.gr