A. S. Neill

Επιμέλεια: Σύλβια Μπενάκη
synenteuxis.gr

Παιδαγωγός, συγγραφέας και σίγουρα ένας άνθρωπος με όραμα και θάρρος. Δεν έβλεπε απλώς τον κόσμο διαφορετικά, αλλά έγινε ιδρυτής του Summerhill, ενός σχολείου που τίποτα κοινό δεν έχει με όλα τα υπόλοιπα. Μπορεί ο ίδιος να έφυγε από τη ζωή το 1973, όμως το δημιούργημά του υπάρχει από το 1921 μέχρι σήμερα στην Αγγλία.
Πέρα από θερμούς υποστηρικτές, ο Neil είχε και πολλούς επικριτές. Οι ιδέες του εμπνευσμένες από τον  Χόμερ Λέιν, με τον οποίο και συνεργάστηκε, τη  Μαρία Μοντεσόρι, τον Σίγκμουντ Φρόυντ και τον Βίλχελμ Ράιχ προκαλούσαν αντιδράσεις. Ο μεγαλύτερος αντίπαλος του σχολείου που έχτισε, όμως, υπήρξε το ίδιο το αγγλικό κράτος. Οι συγκρούσεις, ύστερα από χρόνια ταλαιπωρίας και αβάσιμων κατηγοριών, κατέληξαν σε μία δίκη εναντίον του κράτους, το 2000, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον συμβιβασμό και τη σύναψη μιας ειδικής συμφωνίας, που έδινε στο Summerhill λίγα χρόνια ησυχίας. (Για τη συγκεκριμένη δίκη υπάρχει και ταινία από το BBC.). 
Σήμερα, αυτό αλλάζει, αφού η αγγλική κυβέρνηση καταργεί ό,τι είχε τότε αποφασιστεί. Γιατί ο πόλεμος αυτός; Μάλλον, γιατί κάτι κάνουν καλά...
Τι ήταν, όμως, το τόσο ρηξικέλευθο που ξεστόμισε και υλοποίησε ο Neil; «Ξεκίνησα ένα σχολείο που τα παιδιά θα ήταν ελεύθερα να είναι ο εαυτός τους. Πέρασαν γενιές προσπαθώντας να διδάξουμε τους ανθρώπους να ζουν... Από τη θρησκεία, από ηθικές αρχές, από την πολιτική δεν υπήρξε μεγάλη επιτυχία. Ένα πράγμα δε δοκιμάστηκε ποτέ και αυτό είναι η ελευθερία. Σκέφτηκα, λοιπόν, να κάνω ένα σχολείο που τα παιδιά θα είναι ελεύθερα. Αν θες να διαβάσεις  μαθηματικά, κανείς δεν ενδιαφέρεται, αλλά αν θες να παίξεις ντραμς, όταν άλλοι κοιμούνται ή διαβάζουν, αυτό δεν επιτρέπεται. Η πρώτη αρχή του σχολείου, λοιπόν, ήταν η ελευθερία χωρίς τα μαθήματα. Το δεύτερο ήταν, πως κανένα παιδί στην ανθρωπότητα δεν είχε αρκετό παιχνίδι. Τα παιδιά κάθονται σε μικρά θρανία ή σε περιορισμένες παιδικές χαρές. Κανένα παιδί δεν έχει παίξει αρκετά. Οπότε, ήθελα ένα σχολείο που τα παιδιά θα έπαιζαν όσο θα ήθελαν. Θα έπαιζαν για χρόνια, αν το ήθελαν, γνωρίζοντας αρκετά καλά πως θα έφτανε σταδιακά η στιγμή, που θα αναμειγνύονταν με την εργασία. Αλλά δε θέλαμε να τα αναμείξουμε εμείς. Να χρησιμοποιήσουμε το παιχνίδι για να μάθουν μαθηματικά.» 
Το βασικό επιχείρημα των πολέμιών του βασίζεται στο γεγονός πως τα μαθήματα είναι προαιρετικά και δεν ακολουθούν το επίσημο πρόγραμμα του κράτους. «Δε δίνουμε τόση σημασία στα ακαδημαϊκά, αλλά στην έννοια του να ζεις, να είσαι ισορροπημένος, ελεύθερος, φιλάνθρωπος.»
Ωστόσο, φαίνεται πως το σύστημα αυτό, έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. «Για να είσαι ελεύθερος πρέπει να είσαι με όλους τους τρόπους. Δεν είσαι υποχρεωμένος να πας για μάθημα. Κανένας καθηγητής δε θα στο πει, ακόμη κι αν περάσουν χρόνια. Δε θα ήθελα να υπερηφανευτώ, αλλά τα αποτελέσματα όλα αυτά τα χρόνια είναι πολύ καλά. Έχουμε λέκτορες Πανεπιστημίων, γιατρούς, δικηγόρους... Όχι δασκάλους- λίγοι ήθελαν να γίνουν καθηγητές- σοφά θα έλεγα. Τα παιδιά είναι ελεύθερα για όλα και όταν πιάνουν δουλειά μπορούν να κάνουν σε δύο χρόνια ό,τι κανονικά θα έπαιρνε πέντε ή έξι χρόνια στο παραδοσιακό σύστημα. Το παραγέμισμα δεν τους αρέσει. Αυτή είναι η σημασία της ελευθερίας στο Summerhill. Ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου, να μην είσαι φορμαρισμένος, αλλά ελεύθερος να παίξεις.» Και συνεχίζει... «Έχουμε χειρουργούς κι επιστήμονες, που δεν πήγαιναν στα μαθήματα και είχαν το θάρρος να κάνουν αυτό που ήθελαν.»
 Ελευθερία σημαίνει να κινείται κανείς ανεξέλεγκτα, χωρίς καμιάς μορφής αρχή; Φυσικά, η απάντηση είναι αρνητική.  «Δε μπορείς να καταργήσεις την εξουσία. Όταν ζεις σε μια κοινότητα χρειάζεσαι κάποιους νόμους. Κάποιοι πάνε δεξιά και κάποιοι αριστερά. Δημιουργήσαμε μία κοινότητα όπου όλοι ασκούν την εξουσία, από τους νεότερους στους μεγαλύτερους, και  θεσπίζουν νόμους και μάλιστα αρκετά λογικούς νόμους.»
Οι αποδείξεις είναι άμεσες. «Είναι απολαυστικό να βλέπεις τις επιπτώσεις της ελευθερίας στα παιδιά. Έχω δει πολλές φορές ανθρώπους να έρχονται εδώ, πληγωμένοι, βίαιοι, μισώντας τους πάντες και μέσα σε λίγα χρόνια να γίνονται ευγενικοί, ήρεμοι, κοινωνικοί άνθρωποι. Βλέπετε, δεν υπάρχει ελπίδα στο μίσος. Δε μπορείς να θεραπεύσεις κανέναν με την τιμωρία και το μίσος. Γι’ αυτό ο ποινικός κώδικας είναι τόσο βλακώδης. Μπορείς να θεραπεύσεις μόνο με την αγάπη. Αν ένα παιδί δεν αγαπηθεί, κουβαλά ένα μειονέκτημα για μια ζωή. Τα χειρότερα προβλήματα που είχα να αντιμετωπίσω ήταν με παιδιά που δεν είχαν αγαπηθεί από μωρά. Δε βρίσκω άλλον τρόπο να θεραπευτεί η ανθρωπότητα πέρα απ’ την αγάπη.»
Η παραβατικότητα πηγάζει από την ανελευθερία, όχι όμως με τον τρόπο που πολλοί φαντάζονται ή χρησιμοποιούν το επιχείρημα αυτό αποσκοπώντας σε συγκεκριμένες καταστάσεις και συμφέροντα. «Ένα ελεύθερο παιδί δεν έχει λόγο να πει ψέματα. Οι άνθρωποι ψεύδονται, γιατί φοβούνται.» Κάτι που οδηγεί στην επόμενη σκέψη του.  «Αν ένα παιδί σου πει ψέματα, τότε κάτι πάει στραβά με σένα. Όπως έχω γράψει σε ένα βιβλίο μου, αν υπάρχει ένα πρόβλημα σε κάποιο παιδί, υπάρχει πρόβλημα στους γονείς και στην πραγματικότητα είναι μόνο πρόβλημα της ανθρωπότητας.»
Πηγαίνει τον συλλογισμό του ακόμη πιο πέρα. «Ένα άλλο πράγμα στο οποίο ενίσταμαι απέναντι στους ενήλικες και στους γονείς είναι η υπακοή. Δεν πιστεύω πως θα έπρεπε να υπάρχει. Αν υπάρχει, πρέπει να είναι αμοιβαία. Δε ζήτησα ποτέ από ένα παιδί να με υπακούσει. Ποτέ δε μου ζήτησε ένα παιδί να το υπακούσω. Γιατί να το κάνει; Εκμεταλλευόμαστε τα παιδιά και δε θα έπρεπε. Θα ήθελα να δω σχολεία να καταργούν παλιές ιδέες και τα τετραγωνισμένα σκουπίδια, που ποτέ δε χρησιμοποιούμε, ως εκπαίδευση- γιατί δεν είναι. Και θέλω να δω δασκάλους να ενδιαφέρονται πραγματικά για την ελευθερία του παιδιού και να μην εφαρμόζουν τις δικές τους ιδέες ηθικής ή τα χαζά πράγματα για γυμνασιάρχες  που ελέγχουν τα παιδιά γιατί φορούν τζιν. Τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί; Θέλω οι άνθρωποι να είναι μεγάλοι και ευρείς όταν ασχολούνται με παιδιά.» 
Ακόμη και η σεξουαλική αγωγή που τόσο φαίνεται να απασχολεί γονείς και εκπαιδευτικές αρχές, για εκείνον είναι κάτι απλό. «Το σεξ είναι ένα άλλο θέμα στα σχολεία. Εγώ πιστεύω πως πρέπει οι άνθρωποι να αποκτούν ερωτική ζωή, όταν το θέλουν και είναι έτοιμοι. Αλλά δε μπορείς να το κάνεις αυτό στο σχολείο. Οπωσδήποτε όχι σε αυτόν τον πολιτισμό. Η αντιμετώπιση είναι πως δεν υπάρχει τίποτα κακό στο σεξ. Δε τους μεταδίδουμε ιδέες ενοχής γι’ αυτό με οποιονδήποτε τρόπο.»
Ανοιχτοί είναι και στις βωμολοχίες. Παρατηρείται πως τα παιδιά τις χρησιμοποιούν περισσότερο στις μικρές ηλικίες και τις αποβάλλουν από το λεξιλόγιό τους μεγαλώνοντας, ως κάτι το αδιάφορο. Ακόμη και τα ανέκδοτα πονηρού περιεχομένου δε τους κάνουν εντύπωση. Δεν προκαλούν το γέλιο τους, ακριβώς γιατί δε βρίσκουν τίποτα ¨πονηρό¨ σε αυτά. Τα παιδιά αυτά διασκεδάζουν και χαίρονται. Η απάντηση που μένει σε όσους αναρωτιούνται πώς λειτουργούν και πώς προσαρμόζονται στην ευρύτερη κοινωνία και περιβάλλον είναι η εξής: «Προσαρμόζονται, γιατί έχουν τα κότσια και την ισορροπία να το κάνουν.»
Τι να ήταν αυτό που κράτησε τόσα χρόνια το όνειρό του Neil ζωντανό; Τι είναι αυτό που δίνει ακόμη δύναμη σε όσους άφησε πίσω να παλέψουν; Η ίδια του η πίστη... «Δε ξέρεις, γιατί σου έρχεται μια ιδέα. Αλλά από τότε δε δίστασα ποτέ, δε την αμφισβήτησα ποτέ.» Γιατί... «Είμαι συχνά απαισιόδοξος. Αλλά ποτέ για τα παιδιά.»
Αυτός ήταν ο κόσμος που οραματίστηκε. Τον έπλασε και τον μοιράστηκε. «Δε ξέρω ποιο είναι το μέλλον. Αλλά θα ήθελα να το δω έτσι... Τα παιδιά να είναι ελεύθερα να πηγαίνουν στα μαθήματα ή να μένουν μακριά. Άλλωστε δεν είναι αυτά που μετρούν στη ζωή. Να είναι ελεύθερα να φτιάχνουν τους δικούς τους νόμους. Εύχομαι να μπορούσα να ζήσω αρκετά για να το δω.  Θέλω να δω έναν κόσμο με λιγότερο μίσος, εγκληματικότητα, κτηνωδία και σκληρότητα στα παιδιά. Ζητάω πολλά φυσικά. Δε θα μπορούσα να φανταστώ τα παιδιά μας ρατσιστές. Έχουν μια ειρηνική νεανική ζωή. Έχουν μια ευγενική αθωότητα και ειλικρίνεια.» 
Ίσως πολλοί θεωρήσουν πως έκανε μια μικρή μονάχα αρχή σε έναν κόσμο χαοτικό. Αλλά άλλαξε τη ζωή ανθρώπων κι αυτό είναι σπουδαίο. Τους έδωσε το αυτονόητο: ελευθερία. Σε μια εποχή που κανείς αμφιβάλλει, αν οι άνθρωποι τη θυμούνται ή αν τη γνώρισαν ποτέ. Μακάρι το Summerhill να τα καταφέρει. Να επιζήσει και να συνεχίσει να εξελίσσεται. Μακάρι να δούμε περισσότερα σχολεία σαν κι αυτό. Για εκείνους που πιστεύουν ακόμη στο ¨όραμα¨. Για όλους. Ίσως οι απόφοιτοί του αλλάξουν τον κόσμο. Άλλωστε τι είναι ο κόσμος αυτός δίχως ¨τρελούς¨, τολμηρούς κι ¨ονειροπόλους¨;





Ετικέτες , , , , , , , , , ,

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)