Επιμέλεια: Σύλβια Μπενάκη
Μαρία Αμαλία Μερκούρη το πλήρες όνομά της. Γεννήθηκε στις
18 Οκτωβρίου του 1920, ενώ το 1944
πρωτοεμφανίζεται στη σκηνή για να επιβληθεί έκτοτε στο θέατρο και τον
Κινηματογράφο. Συνεργάστηκε με εκλεκτές προσωπικότητες στον χώρο των
τεχνών σε Ελλάδα και εξωτερικό. Τα βραβεία ήταν πολλά, ωστόσο ξεχωρίζει εκείνο της πρώτης γυναικείας ερμηνείας στο
Φεστιβάλ Καννών, αλλά και η υποψηφιότητά της για Όσκαρ το 1960 για το «Ποτέ
την Κυριακή». Κάποιοι τη θυμούνται για το ταλέντο της, άλλοι για τις βραβεύσεις
της, άλλοι για την εκρηκτική και αυθεντική προσωπικότητά της. Ο αγώνας της από
την θέση της πολιτικού για τον πολιτισμό και την επιστροφή των μαρμάρων άφησε
ένα στίγμα αναμφισβήτητο...
Πολεμά σκληρά τη χούντα, ενώ
το 1977 εκλέγεται βουλευτής. Διατελεί υπουργός πολιτισμού κατά τα έτη 1981-1989
και 1993-1994. Από τη θέση αυτή έδωσε τη μάχη για την πατρίδα που αγαπούσε. «Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα
Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι
το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία.
Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας. Αν με
ρωτήσετε, εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας
λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ.»
Το 1983 απευθύνεται με τον δικό της μοναδικό τρόπο στους υπουργούς
πολιτισμού της τότε ΕΟΚ... «Πώς
είναι δυνατόν μια κοινότητα που στερείται την πολιτιστική της διάσταση να
μπορεί να αναπτυχθεί; Ο πολιτισμός είναι η ψυχή της κοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή
ταυτότητα βρίσκεται ακριβώς στο
σεβασμό της ιδιαιτερότητας και στο να δημιουργήσουμε ένα παράδειγμα ζωντανό
μέσα από ένα διάλογο των πολιτισμών της Ευρώπης. Η φωνή μας είναι καιρός να
ακουστεί με την ίδια δύναμη, όπως αυτή των τεχνοκρατών. Ο πολιτισμός, η τέχνη
και η δημιουργία, δεν είναι λιγότερο σημαντικά από το εμπόριο, την οικονομία,
την τεχνολογία.»
Η λύση ήταν η τέχνη που κατέκλυζε κάθε γωνιά του πλανήτη,
που κέρδιζε τη θέση που της άξιζε στην ανθρώπινη ζωή και υπόσταση. «Θέλω όλοι να μάθουν ιστορία, ζωγραφική,
λογοτεχνία, μουσική, θέατρο, σινεμά, ποίηση... όλες τις τέχνες. Αυτό είναι το
όραμά μου. Να έχουμε όλοι κουλτούρα. Και είναι αξιοσημείωτο ότι, για παράδειγμα
στις ΗΠΑ, οι μαθητές που έχουν κουλτούρα, γνώση της τέχνης και του πολιτισμού
τους είναι ακριβώς εκείνοι που έχουν επιτυχία στο πανεπιστήμιο.»
Η αγάπη της για τον πολιτισμό ήταν πάντα ολοφάνερη. Όπως και
εκείνη για τον τόπο της. «Εγώ πιστεύω
ότι ο πολιτισμός μας μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στο εξωτερικό, όπως ακριβώς
και το υπουργείο που χειρίζεται τα εξωτερικά θέματα. Η χώρα μας δεν είναι
βιομηχανική. Η βασική βιομηχανία μας, η πιο μεγάλη, είναι η τέχνη, ο
πολιτισμός, ο τουρισμός. Όμως πάνω απ’ όλα η τέχνη. Γιατί ο τουρισμός μπορεί να
υπάρξει στην Αϊτή, στην Ισπανία, σε όλο τον κόσμο. Η ιστορία όμως, η ομορφιά, η
τέχνη που έχουμε είναι μοναδική, καθαρή, αυθεντική. Δε σταματάει στη θάλασσα
που έχουμε, την υπερπηδά και φτάνει σε μέρη μακρινά που το νερό είναι καθαρό. Εγώ
πιστεύω ότι οι μεσογειακές χώρες μπορούν να έχουν μια κοινή πολιτική, μπορούμε
να κάνουμε όλοι μαζί κάτι για την ειρήνη.»
Ονειρευόταν έναν κόσμο διαφορετικό και έδινε την ψυχή της
για τον σκοπό αυτό. Έβλεπε μπροστά και σχεδίαζε ένα μέλλον που όπως φαίνεται
κανείς δεν άκουγε, κανείς μέχρι σήμερα δεν άγγιξε... «Το ζήτημα της ειρήνης έχει εξελιχτεί σε κάτι εκτός μόδας. Όμως όταν στον
κόσμο σκοτώνονται άνθρωποι, όπως σκοτώνονται σήμερα, όταν υπάρχει βία, πιστεύω
πρέπει να αναλογιστούμε ειρήνη. Δεν πρέπει να αδιαφορούμε γι’ αυτήν, επειδή
είναι ζήτημα εκτός μόδας. Πρέπει να την αναλογιστούμε και να ορίσουμε μία νέα
στρατηγική κατά της βίας και του πολέμου.. Με την Ελλάδα πρωταγωνίστρια στην Ευρώπη
μπορούμε να ενώσουμε τον ελληνορωμαϊκό με τον γαλλικό πολιτισμό και άλλες κουλτούρες
και να ορίσουμε μια μεγάλη στρατηγική ενάντια στον πόλεμο και τη βία.»
Δίπλα στην ονειροπόλο και μάχιμη πολιτικό στεκόταν η "πολυβραβευμένη καλλιτέχνιδα"... «Μ' αρέσει ο έρωτας, η αγάπη για οτιδήποτε,
για όλα τα πράγματα. Μισώ την ζήλια και το φθόνο. Δεν υπάρχουν χειρότερα
πράγματα στον κόσμο απ' αυτά. Εκείνο που επιθυμώ είναι να γίνω καλύτερη ηθοποιός.
Και θα προσπαθήσω γι' αυτό.»
Ο άνθρωπος είναι
που βαστούσε και τις δύο πλευρές. Η γυναίκα που διδάχθηκε... «Ότι δικαιούται κάθε
άνθρωπος μια γωνιά δική του όταν χρειάζεται την απομόνωσή του. Όταν η αγάπη
παίρνει τη θέση του έρωτα, βγαίνει στην επιφάνεια ο πραγματικός μας χαρακτήρας,
οι παραξενιές μας. Αυτές όμως δεν θίγουν τον άλλον πια.»
Το 1955
γνωρίζει τον Αμερικανό Ζυλ
Ντασσέν, τον άνθρωπο που για χάρη της έζησε μόνιμα στην Ελλάδα
δηλώνοντας όμως πως «Ήμουν Έλληνας
πριν γνωρίσω τη Μελίνα». Από τότε ζουν μαζί μέχρι τον θάνατο της Μελίνας το
1994. Συνεργάζονται και δημιουργούν τα δικά τους αριστουργήματα, με πρώτο το «Ο
Χριστός ξανασταυρώνεται».
Ακολουθεί το «Ποτέ την Κυριακή», στη οποία βραβεύτηκε και η μουσική του Μάνου Χατζηδάκι με το Όσκαρ
Καλύτερου Τραγουδιού. Ο Ντασσέν έγινε επίτιμος Έλληνας πολίτης λίγο πριν
τον θάνατό του.
Η σχέση
αυτή ήταν καθοριστική και για τους δύο. Άλλαξε τη ζωή τους. Μια απορία
τριγυρνούσε στο κεφάλι της... «Πόση
είναι η πίκρα του που τα εγκατέλειψε όλα στη ζωή του για τη Μελίνα!» Ακόμη
και όταν την ξεστόμισε, εκείνος δεν απάντησε.
Αν
μπορούσε να του επιστρέψει κάτι, θα επέλεγε μάλλον όλα εκείνα που εγκατέλειψε για χάρη της... «Την καριέρα του. Ή μάλλον, για να
ακριβολογήσω, τη δουλειά του, γιατί ο Τζούλης δεν υπήρξε καριερίστας! Η δουλειά
γι' αυτόν είναι ένας τρόπος ζωής. Όπως, αν γινόταν, θα ήθελα να γυρίσει και να
ζήσει στην πατρίδα του. Αν και δεν ξέρω αν θα το ήθελε να ζήσει τώρα πια στην
Αμερική. Ο Τζούλης είναι ένας Αμερικανός που στο αίμα του κυλάει σχεδόν όλη η
Ευρώπη. Παρ' όλα αυτά εγώ τον λέω "γκαγκστεράκι".»
Ο Ντασσέν δε φαίνεται να συμφωνούσε με την
απόφασή της να αφήσει τη σκηνή για την ενασχόλησή της με την πολιτική. «Δεν μου συχώρεσε ποτέ που παράτησα το θέατρο και έγινα επαγγελματίας
πολιτικός! Νομίζω ότι αυτό τον πείραξε βαθιά. Αν και ο Τζούλης είναι από τους
λίγους ανθρώπους, από όσους γνωρίζω, που ασχολείται τόσο πολύ με την πολιτική!
Πάντα βέβαια σαν σκηνοθέτης της πολιτικής, ποτέ ως πολιτικός ο ίδιος.»
Φαίνεται
πως υπήρχαν και άλλα που δε συγχώρεσε, αλλά δεν ήταν για τα μάτια τρίτων. «Είναι καλύτερη η σιωπή από ένα ψέμα.»
Δεν ήταν αρκετά για να τους χωρίσουν και αναφέρονταν ακόμη και μεταξύ τους μόνο σε στιγμές έντασης. «Συζητάμε όταν τσακωνόμαστε, αλλά, επειδή
τότε δεν υπάρχει ψυχραιμία, δεν υπάρχει και αλήθεια.»
Τι θα λαχταρούσε να ζήσει για μια ακόμη φορά; «Να συναντήσω ξανά την
Γκάρμπο, να φοράει τα μαύρα της γυαλιά και να τα κατεβάσει για μια στιγμή
μονάχα για να δω άλλη μία φορά τα μάτια της.»
Όσα δώρα
και αν άφησε με την ύπαρξη και τους αγώνες της, δεν είδε εκείνο που πιο πολύ
επιθυμούσε. Ο ιδανικός εκείνος κόσμος που έπλασε με τα όνειρά της ακόμη δεν
έφτασε. Τόλμησε το βήμα και κατάφερε πολλά. Ποιος άραγε θα συνεχίσει στον δρόμο
που άνοιξε το πάθος της για ζωή και δικαιοσύνη, παιδεία και ειρήνη, ώστε να
βρεθούμε, έστω και ένα ταπεινό σκαλί πιο κοντά στον κόσμο εκείνο;
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου