Patti Smith

«Μπορεί να μην κερδίζουμε πάντα τις μάχες, αλλά πρέπει να συνεχίζουμε τον αγώνα. Υπάρχουν δυσκολίες στη χώρα σας, αλλά βοηθώντας ο ένας τον άλλον, ανταλλάσσετε ενέργεια, που σας κάνει δυνατούς. Τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη. Φροντίστε τον εαυτό σας, πίνετε νερό, τρώτε ψωμί και λαχανικά, πλένετε τα δόντια σας, γίνετε δημιουργοί, γίνετε ελεύθεροι! Ο λαός έχει τη δύναμη (¨People have the power¨) και καλά θα κάνει να το πιστέψει!» ξεφώνισε πριν από λίγες μέρες η εκρηκτική Πάτι Σμιθ στο Ηρώδειο. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να την ανακαλύψουμε για να μας αφυπνίσει περισσότερο.

Ποιήτρια, μουσικός και τραγουδίστρια ή η ¨νονά του punk¨, όπως την αποκαλούν, κέρδισε τον τίτλο της  ¨Διοικητού του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων¨ από τον Γάλλο υπουργό Πολιτισμού, ενώ το όνομά της δεσπόζει και στο Rock ‘n Roll Hall of Fame. Η ίδια έχει δηλώσει πως αγαπημένοι της καλλιτέχνες είναι η Μαρία Κάλλας και ο Mick Jagger.  

Πώς βρέθηκε στον χώρο της μουσικής; Ακόμη και αυτό υπήρξε κατά κάποιο τρόπο προσωπική επαναστατική επιλογή. Ένα χρέος... Θα το υπηρετούσε με τον δικό της τρόπο. «Όταν ήμουν νέα, το μόνο που ήθελα ήταν να γράφω βιβλία και να γίνω καλλιτέχνης. Αποπροσανατολίστηκα, σχεδόν σαν σε αποστολή, για να δώσω κάτι στο rock ‘n roll, όπως είχαν κάνει οι άνθρωποι που θαύμαζα.  Με άλλα λόγια, να παρουσιάζω μία πολιτιστική φωνή μέσα από το rock ‘n roll που να ενσωματώνει το σεξ, την τέχνη, την ποίηση, την παρουσίαση και την επανάσταση.»

Το πρώτο της άλμπουμ ξεπήδησε το 1975. «Το 1974, όταν ξεκίνησα να δουλεύω το υλικό μου και γεννήθηκε το ¨Horses¨, πολλές από τις σπουδαίες φωνές είχαν πεθάνει. Είχαμε χάσει τον Jimi Hendrix, τον Jim Morrison, την Janis Joplin και ανθρώπους σαν τον Robert Kennedy, τον Martin Luther King και τον Malcolm X. Υπήρξαν πολλές απώλειες, πολύ γρήγορα. Αυτοί οι άνθρωποι που είχαν χτίσει την πολιτική και πολιτιστική φωνή. Και έμοιαζε το rock ‘n roll να κατευθύνεται προς κάτι διαφορετικό, περιορισμένο στον καταναλωτισμό και τα στάδια. Ένιωσα ότι οι νέες γενιές έπρεπε να έρθουν και να τα διαλύσουν όλα. Όπως λέει ο Jim Morrison ¨Break on through to the other side¨. Και αισθάνθηκα στο κέντρο, όχι ακριβώς στην παλιά γενιά, όχι ακριβώς στη νέα.   Ένιωσα σαν μια ανθρώπινη γέφυρα, και απλά σκέφτηκα: Πρέπει να ξυπνήσεις! Να τους ξυπνήσεις.» Δυναμική, ειλικρινής, ονειροπόλος. Αλλά ποτέ δεν ξέφευγε από το έδαφος... «Και μετά θα επέστρεφα στην ποίησή μου ή σε ο,τιδήποτε θα έκανα.»

Δεν ξεμπέρδεψε τόσο εύκολα. Η αποστολή της μάλλον κρατά μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα χρόνια έχει γνωρίσει μερικές από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες. «Α, υπήρξα πάρα πολύ τυχερή που έχω γνωρίσει όλους αυτούς τους ανθρώπους... τον Burroughs, τον Ginsberg, τον Dylan, τον Nader τον Δαλάι Λάμα και πολλούς άλλους... Έχουν καταφέρει τόσα πολλά, και έχουν συνδυάσει την τέχνη, την πολιτική και την πνευματικότητα. Είναι όλοι τόσο δραστήριοι, ανθρωποκεντρικοί και πειθαρχημένοι... Έμαθα πάρα πολλά από τον καθένα ξεχωριστά.»

Ακόμη συνεργάζεται με σπουδαία ονόματα και πιστεύει στην καλή μουσική. «Αυτόν τον καιρό ακούω αρκετά τζαζ και John Coltrane, όπερα και άλλα πολλά. Συνεργάστηκα και με τον Flea ( μπασίστας των Red Hot Chili Peppers) και με άλλους... Πιστεύω πως πάντα θα υπάρχει καλή μουσική αρκεί οι νέες γενιές να είναι ανοιχτόμυαλες για να μπορούν να τη γράψουν.»

Πιο συγκεκριμένα σε αντίθεση με πολλούς πιστεύει στις νέες μπάντες. «Το rock ‘n roll είχε πάντα να κάνει με τη νέα γενιά... είναι μια διαρκής επανάσταση!!! Πιστεύω πως υπάρχουν πολύ καλές μπάντες. Το πρόβλημα είναι πως οι επιχειρήσεις και η μουσική βιομηχανία έχουν διαφθείρει το rock ‘n roll και δεν το αφήνουν να αποκτήσει μια πολιτιστική ή και πολιτική φωνή. Όλα έχουν να κάνουν με το χρήμα. Υπάρχει ακόμα χώρος για πολλά καλά πράγματα από τους νέους, αλλά, ίσως, πρέπει κάποιος να τους το θυμίσει. Έχουν τη δυνατότητα να αναμείξουν την επανάσταση, την ποίηση, την πολιτική, και τη σεξουαλικότητα, και να κάνουν κάτι πραγματικά καλό...»

Ρωτήθηκε για το  ¨Live 8¨ που κατάφερε να βγάλει τους ανθρώπους στους δρόμους και να γεμίσει τεράστιες εκτάσεις στο όνομα της μουσικής και της ¨φιλανθρωπίας¨. Θα μπορούσε αυτό να θεωρηθεί αφύπνιση; Ο ταπεινός και ρεαλιστικός της χαρακτήρας έχει άλλη άποψη. «Δεν ξέρω και πάρα πολλά γι' αυτό, αλλά νομίζω πως ήταν απλά μια σειρά μεγάλων συναυλιών και τίποτα παραπάνω. Είναι σημαντικό να σεβόμαστε τις χώρες που έχουν ανάγκη. Έχουν και αυτές την περηφάνια τους. Σίγουρα δεν έχουν ανάγκη εμάς τους ¨σωτήρες¨ -δεν έχουμε το δικαίωμα να τους ¨σώσουμε¨. Αν θες να κάνεις κάτι, καν' το εκεί, απευθείας και διακριτικά, χωρίς τόση μεγάλη αυτοπροβολή. Θα ήθελα να τους δω όλους όσους συμμετείχαν να συγκεντρώνουν τα πλούτη τους για τη δημιουργία ενός αντιπολεμικού κινήματος. Είναι καλύτερα έτσι... εξάλλου πρόκειται για κάτι που μας επηρεάζει όλους.»

Συνεχίζοντας στο ίδιο πνεύμα, δε ρίχνει την ευθύνη στον καπιταλισμό. «Η ανθρώπινη φύση έχει αποτύχει. Είναι όλα θέμα κοινής λογικής.  Έχεις μία οικογένεια που παρατάει τα χημικά της στο ποτάμι, οπότε το ποτάμι μολύνεται και τα παιδιά αρρωσταίνουν, αν κολυμπήσουν σε αυτό ή πεθαίνουν τα ψάρια. Είναι κοινή λογική να κάνεις κάτι. Όλα από τότε που ήμουν παιδί μου φαίνονταν προφανή. Όταν διαδραματιζόταν ο Ψυχρός Πόλεμος και ήμουν παιδί, σκεφτόμουν πως ήταν ένα ηλίθιο παιχνίδι. Τότε, όταν όλα διαλύθηκαν, χρειαζόμασταν έναν νέο εχθρό. Τώρα έχουμε την τρομοκρατία. Είναι μια διανοητική κατάσταση, όχι ένας απτός εχθρός. Είναι απλώς ένα παιχνίδι.

Είναι ακριβώς σα τους Φαραώ. Για μένα η Βίβλος δίνει το καλύτερο παράδειγμα: Υπήρχαν οι Φαραώ, οι υψηλοί βασιλείς, που είχαν όλο τον πλούτο και την εξουσία. Αλλά όταν ήρθε η πανούκλα , δε γνώριζε τι θα πει ¨Φαραώ¨.  Τα παιδιά των φτωχών πέθαναν από αυτή, όπως και τα παιδιά των Φαραώ. Οπότε, όταν η μητέρα φύση αηδιάζει με μας που τη βασανίζουμε με τα χημικά μας απόβλητα, εκρήγνυται πάνω μας. Δεν καταστρέφει μόνο τους φτωχούς στις παρυφές. Φεύγουν όλοι.»

Αλλά τι έκανε όλο αυτό το σύστημα στην ίδια; Ήδη το 1977 θεώρησε πως το μέλλον δε θα ήταν όπως το ήθελε. «Δεν είχα χρόνο να διαβάσω, δε μελετούσα, δεν έγραφα. Βασικά προωθούσα, πήγαινα σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, παρουσίαζα, μαχόμουν τις βρογχίτιδες, γιατί υπήρχε καπνός στους χώρους. Σκέφτηκα: "βλέπω πολλές δυνατότητες φήμης και περιουσίας, αλλά δε βλέπω καθόλου ανθρώπινη εξέλιξη. Τίποτα δε θα καταπνίξει περισσότερο την ανθρώπινη εξέλιξή σου από αυτά τα δύο." Δε χρειάζονται πολλά για να γίνεις καλύτερος. Είδα τον εαυτό μου να γίνεται πιο απαιτητικός και κακομαθημένος. Απλά πίστευα ότι δεν παρήγαγα κάτι εξαιρετικής αξίας.» 

Η φιλοσοφία της μένει πάντα γοητευτικά διδακτική. «Είχα τις ευθύνες μου απέναντι στα παιδιά μου, στον εαυτό μου και στη δουλειά μου. Πρέπει να τιμάς τις ευθύνες σου. Ω, πίστεψέ με, τα πράγματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι... Δε θεωρώ τον εαυτό μου τόσο ιδιαίτερο. Κάποιες φορές τα πηγαίνεις πραγματικά καλά, ύστερα, μετά από τρία ή τέσσερα χρόνια, όλα ξαφνικά διαλύονται σαν σπίτι από τραπουλόχαρτα και εσύ πρέπει να τα ξαναχτίσεις. Δεν υπάρχει σημείο στο οποίο φτάνεις και είσαι εντάξει για το υπόλοιπο της ζωής σου.»

Αλλά μας χαρίζει ένα γλυκόπικρο και ενθαρρυντικό απομεινάρι της για το τέλος. Αυτό που έχουμε ανάγκη να ακούσουμε από εκείνους που πραγματοποίησαν το αβέβαιο, ριψοκίνδυνο βήμα με απόλυτη πίστη, όσο δύσκολοι κι αν ήταν οι καιροί. Δε στάθηκαν στα εμπόδια. Συνέχισαν να βαδίζουν. «Η ζωή μπορεί να είναι πολύ σκληρή. Έχω χάσει τον άντρα μου, τον αδελφό μου, τους γονείς μου, τον πιανίστα μου, και άλλους πολύ κοντινούς μου ανθρώπους. Από την άλλη, η ζωή είναι και πολύ όμορφη. Υπάρχει η τέχνη, τα παιδιά, η επικοινωνία -ακόμα και με 'σένα τώρα που μιλάμε.» είπε απευθυνόμενη στον δημοσιογράφο. «Πρέπει να απολαμβάνουμε τη ζωή μας, γιατί είναι πολύτιμη. Οι νέοι πρέπει να το καταλάβουν αυτό- ξέρω πως είναι δύσκολο... Πρέπει να φροντίζεις τον εαυτό σου και να βρεις μια ισορροπία. Είμαι 58 χρονών...» (σήμερα εξήντα εφτά και ακόμη εξίσου ζωντανή και δραστήρια) «...και θέλω να κάνω τόσα πολλά πράγματα, αλλά μπορώ να τα κάνω επειδή φροντίζω-και φρόντιζα- τον εαυτό μου. Είναι τόσοι πολλοί που χαράμισαν τον εαυτό τους τόσο άδικα. Πρέπει να φροντίζεις το σώμα σου και το πνεύμα σου και να κρατάς το μυαλό σου ανοιχτό!»

 Πηγές: theguardian, Ως3