ΝΙΚΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣ

Επιμέλεια: Σύλβια Μπενάκη

synenteyxis.gr

Γεννήθηκε στον Βόλο, το 1968 και λίγο αργότερα έφυγε για τη Γαλλία με την οικογένειά του. Σήμερα, μεταξύ άλλων, είναι Καθηγητής Στρατηγικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο της Λυών. Ο δείκτης νοημοσύνης του, ο οποίος είναι  189, τον τοποθετεί ανάμεσα στους 50 ευφυέστερους ανθρώπους του πλανήτη. Με την ευστροφία του, αλλά και τις ποικίλες δραστηριότητές του κεντρίζει εύκολα το ενδιαφέρον. Άλλωστε έχει εμπεριστατωμένη άποψη για μερικά καίρια ζητήματα της εποχής μας και όχι μόνο...

Αρχικά, θα επικεντρωθούμε στο προφανές: τη νοημοσύνη του. Πώς τη βλέπει ο ίδιος σε σχέση με την εξουσία; «Η νοημοσύνη ασχολείται με την ουσία και όχι με την εξουσία. Η νοημοσύνη εξ αρχής είναι μια αμφισβήτηση, κάποιας ιεραρχίας. Κατά συνέπεια δεν έχει σχέση με την εξουσία.»

 Αυτό μπορεί να γεννήσει μερικά προβλήματα. Ποια είναι η αντίδραση της κοινωνίας απέναντι σε νοητικά εξελιγμένους ανθρώπους σε αντίθεση με αυτούς που διαθέτουν ¨χαμηλότερο δείκτη¨;  «Νομίζω ότι η χαμηλή ευφυΐα απλώς συμπίπτει με την έννοια της πονηριάς, άρα η κοινωνία το βλέπει κάπως θετικά. Κάποιος που είναι καταφερτζής, κάνει διάφορες κομπίνες, το βλέπει θετικά. Μπροστά σε κάποιον που δεν κάνει αυτές τις κομπίνες στις οποίες είναι συνηθισμένη η κοινωνία και τα καταφέρνει αλλιώς είναι πολύ πιο επιφυλακτική. Γιατί στην ουσία αντιλαμβάνεται ότι είναι μια παράξενη μορφή όπλου, το οποίο δεν ξέρει να αντιμετωπίσει. Ξέρει ότι μπορεί να είναι χρήσιμος σε μερικές καταστάσεις αλλά η κοινωνία είναι πάντοτε επιφυλακτική.»

Πώς αποφασίζει να ¨ξεπεράσει¨ την επιφυλακτικότητά της; «Συνήθως τους χρησιμοποιεί τοπικά και μετά επανέρχεται σε μια κατάσταση ισορροπίας διότι η νοημοσύνη είναι κάτι το ριψοκίνδυνο εφόσον αναθεωρεί τα δεδομένα. Η κοινωνία δεν θέλει να αναθεωρούν τα δεδομένα της, θέλει να είναι σταθερή, να ζει πάντοτε σε ένα παρόν, σε ένα παντοτινό παρόν, για το οποίο είναι σίγουρη. Άρα δεν την ενδιαφέρει ούτε το παρελθόν ούτε το μέλλον στην ουσία, την ενδιαφέρει η αναπαραγωγή του παρόντος. Η νοημοσύνη είναι μια ανατροπή, άρα η κοινωνία θα την χρησιμοποιήσει ομοιοπαθητικά.»

Είναι συγγραφέας και ζωγράφος, ενώ παράλληλα φαίνεται να έχει μία ιδιαίτερη αδυναμία στα μαθηματικά. Για τον ίδιο, βέβαια, δεν υπάρχει μάλλον μεγάλη απόσταση ανάμεσά τους. «Πρώτα από όλα τα μαθηματικά, είναι περισσότερο μια τέχνη. Μέσα από αυτή την τέχνη αγγίζουμε τις άλλες επιστήμες. Είναι αν θέλετε ο κώδικας της ζωής. Είναι συμπυκνωμένη σκέψη που μας δίνει τη δυνατότητα να αντλήσουμε δυνάμεις για να αντιμετωπίσουμε προβλήματα. Άρα είναι ένα μέσο, που δεν το θεωρώ στόχο. Στόχος για μένα παραμένει η ανθρωπότητα.» Όσο για την τέχνη... «Η Τέχνη πιστεύω ότι είναι η ελευθερία του ανθρώπου.» 

 Στο σημείο αυτό δημιουργείται το κλασικό ζήτημα: φτάνει κανείς στην κορυφή, όταν ασχολείται με διάφορα θέματα ή μήπως είναι προτιμότερη η ενασχόληση με έναν συγκεκριμένο τομέα; Δίνει την κατάλληλη απάντηση.  «Δεν μπορώ να φανταστώ ένα χέρι που να μην χρησιμοποιεί και τα πέντε δάκτυλα. Να αφήσω αποτυπώματα, όπως αφήνουμε σε μία ταυτότητα; Βλέπω ότι ακόμα και οι ταυτότητες έχουν εξελιχθεί και δεν υπάρχουν αποτυπώματα. Εμένα με ενδιαφέρει το εγκεφαλικό, ο πυρήνας είναι ίδιος. Μπορεί σε ένα επίπεδο εξειδίκευσης να θεωρούμε ότι αγγίζουμε πολλά πράγματα αλλά δεν έχουμε εμβαθύνει ένα πράγμα, αυτή είναι αντίληψη εντελώς γραμμική και κοινωνική. Δεν ξέρω μεγάλους στοχαστές που να μην άγγιξαν πολλά επίπεδα, με πολλαπλό τρόπο. Και ακόμα και η ολιστική προσέγγιση δεν έχει νόημα, γιατί όπως και στο σκάκι, κάποιος μπορεί να σου πει: ¨γιατί ασχολείσαι με 32 κομμάτια και όχι μόνο με ένα;¨ Αλλά δεν έχει νόημα μόνο με ένα.»

Μέσα στο μεγάλο εύρος, λοιπόν, των δραστηριοτήτων του είναι και η εξειδίκευσή του στη Στρατηγική και Γεωπολιτική. Ένα από τα θέματα που τον προβληματίζουν είναι η Θράκη. «Και βέβαια υπάρχει πρόβλημα και είναι πολύ πιο δύσκολο απ' ό,τι στην Κύπρο όπου έχουμε ξεκάθαρα κατοχή. Στη Θράκη ζούμε με τη συνθήκη της Λωζάνης, την οποία οι περισσότεροι δεν έχουν διαβάσει. Από το '23 έχουν αλλάξει πάρα πολλά πράγματα, δεν υπάρχει άρθρο της συνθήκης Λωζάνης που δεν έχει παραβιαστεί από την Τουρκία, εμείς όμως πρέπει να την τηρήσουμε. Ναι, να την τηρήσουμε όμως να κάνουμε π.χ. προσφυγές για τους τίτλους ιδιοκτησίας που έχουμε. Για μένα η Θράκη δεν είναι κάτι το περιφερειακό, είναι ένας κεντρικός κόμβος για τα Βαλκάνια, δεν θα πρέπει να το βλέπουμε μόνο από την ελλαδοκεντρική πλευρά. Με την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, η Θράκη αποκτά έναν κεντρικό ευρωπαϊκό ρόλο, δεν μπορούμε να τη βλέπουμε ακόμα σαν περιθωριακή ζώνη. Για αυτό και προσπαθούμε να κάνουμε με τον Σάκη Λιπορδέζη, το Ινστιτούτο Καραθεοδωρή στη Θράκη, ένα ερευνητικό κέντρο για τα Βαλκάνια. Πρέπει όμως να κινηθεί και ο πληθυσμός.»

Ένα ολόκληρο άρθρο θα μπορούσε, ωστόσο, να αφιερωθεί και στις δράσεις του που αφορούν την Κύπρο. Ένα μέρος της λύσης βρίσκεται, σύμφωνα με τον ίδιο στις προσφυγές κατά τις Τουρκίας. «Αυτή που ξεκινάει όλη την υπόθεση είναι η προσφυγή της Τιτίνας Λουιζίδου που έγινε το '89. Οι προσφυγές έχουν νόημα μόνο μετά το '87, εφόσον υπάρχει μια σύμβαση με την Τουρκία. Η συγκεκριμένη προσφυγή ήταν η πιο μακρόχρονη, διότι δεν υπήρχε καν η τέταρτη Διακρατική. Όταν πήγα στην Κύπρο το 2002 και είδα από κοντά την κατάσταση, κυκλοφορούσαν φήμες ότι θα υπάρξουν διπλωματικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες και οδήγησαν σταδιακά στο σχέδιο Ανάν. Όταν με ρώτησαν ποια ιδέα θα προωθούσα για το Κυπριακό, είπα: ¨Οι προσφυγές¨. Με ρώτησαν τι έχω ανάγκη για να γίνει και είπα πως πρέπει να δημιουργηθεί ένα ίδρυμα που να το προωθεί. Έτσι κάναμε το ίδρυμα ¨Αλτρουισμός¨. Μέσω αυτού έγιναν πάνω από 1400 προσφυγές. Στην αρχή μάλιστα βοηθούσαμε και οικονομικά τους πρόσφυγες ενώ είχαμε και συμβάσεις με δικηγόρους που αναλάμβαναν τις δίκες για 500 λίρες (τις μισές τις πλήρωνε ο ¨Αλτρουισμός¨) και χωρίς ποσοστό πάνω στην περιουσία. Τώρα προωθώ το ίδιο σύστημα και για την Ίμβρο και για την Τένεδο, και για την Κωνσταντινούπολη και για τους Αρμένιους και σε μερικές περιπτώσεις για το ποντιακό στοιχείο. Βέβαια, το πιο ¨δυνατό χαρτί¨ είναι η Κύπρος, γιατί όπως η Τουρκία δεν την αναγνωρίζει καθόλου, πηγαίνει απευθείας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Για την Κωνσταντινούπολη υπάρχει η υπόθεση των αδερφών Φωκά, ενώ η υπόθεση της Τιτίνας Λουιζίδου είναι 1,4 εκ. ευρώ, των Φωκά θα είναι δέκα εκατομμύρια. Μια μεγάλη διαφορά που δεν έχουν αντιληφθεί οι περισσότεροι είναι πως οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης δεν ήταν φτωχοί σαν τους Κύπριους που έμεναν στα κατεχόμενα. Όταν ζητάς αποζημίωση παίζει σημαντικό ρόλο, μόνον οι απελαθέντες είναι ήδη 900 υποθέσεις μόνο για το '64.»

Ένα άλλο μέρος της λύσης και κάθε διεξόδου από οποιαδήποτε δυσμενή κατάσταση είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. «Κοιτάζω κατά πόσο το ανθρώπινο στοιχείο μπορεί να επηρεάσει την κοινωνία, κατά πόσο οι ιδιομορφίες επηρεάζουν το γνωστικό επίπεδο. Βλέπω πως οι άνθρωποι είναι σπάνιοι και τα άτομα είναι πολλά και θα είναι πάντα έτσι. Το θέμα είναι αν οι άνθρωποι θα καταφέρουν να παράγουν έργο ή όχι. Οι κοινωνίες καταρρέουν ενώ θεωρούν τους εαυτούς τους παντοδύναμες. Τα ερείπια μένουν και εκεί βρίσκουμε τους ανθρώπους. Όταν πέφτει όλο το σύστημα αυτό που μένει είναι ο άνθρωπος. Παρόλα τα δεινά που αντιμετωπίζει το ανθρώπινο στοιχείο μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο θα αντισταθεί και θα παράγει έργο που προκαλεί αλλαγές φάσης στην ανθρωπότητα. Αλλά αυτό είναι γενικό, αν θέλεις μια επιστημονική πρόβλεψη, θα γνωρίσουμε υπεραγωγούς σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες που θα αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Προς το παρόν μπορούμε να πετύχουμε υπεραγωγιμότητα μόνο μέχρι 170 Κέλβιν, άρα είναι πολύ ¨κρύο¨ ακόμα. Υπεραγωγιμότητα είναι όταν το ρεύμα περνάει από έναν αγωγό χωρίς καμία αντίσταση.»

Προσωπικά, αυτό τον ενδιέφερε πάντα. Ο άνθρωπος. Η ανθρωπότητα. Ο Ελληνισμός. «Ο Ελληνισμός εκπέμπει μήνυμα. Μόνο και μόνο ότι υπάρχει, σημαίνει ότι μια χούφτα ανθρώπων είναι ικανή να προκαλέσει αλλαγή φάσης για όλη την ανθρωπότητα. Αυτό είναι το στίγμα.»

Η αντίσταση, φυσικά υπάρχει πάντα. «Η ελεύθερη επικοινωνία και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι de facto, είναι πράγματα που πρέπει να διεκδικήσει κανείς. Είναι όμως πολύ δύσκολο να ελέγξεις το internet, είναι και τοπικό θέμα. Αρκεί κάποιος να έχει μια ιστοσελίδα σε μια άλλη χώρα ή και να έχει δικό του server, αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο μερικές φορές. Οι άλλοι σου δίνουν μια ελευθερία με δικά τους δεδομένα, η ελευθερία σ' αυτή την περίπτωση απαιτεί γνώση και δύναμη και πληροφορική γνώση. Χωρίς γνώση και νοημοσύνη, ελευθερία δε νομίζω να σημαίνει κάτι, μόνο η νοημοσύνη επιτρέπει να γίνουν τα δεσμά δεσμοί. Μερικές φορές ξεχνάς ότι έχεις μπει σε ένα δόγμα του άλλου και είσαι ήδη συμβιβασμένος,

όπως λέει και ο Τσόμσκι ¨τεχνητός συμβιβασμός¨ που πιστεύεις ότι είσαι εντελώς ελεύθερος έχοντας την ίδια άποψη με κάποιον άλλον. Όταν θέλει ένα σύστημα να σκέφτεσαι όπως κάποιος άλλος, δεν προσπαθεί να σε πείσει άμεσα, απλώς σε βάζει να κοιτάζεις την ίδια τηλεόραση και την επόμενη μέρα, στο καφενείο, μιλάς με τον άλλον με ελεύθερη βούληση και συμφωνείτε για ένα θέμα που είδατε στην τηλεόραση την προηγούμενη μέρα, στο οποίο δεν θα συμφωνούσατε ποτέ πριν.»

Εσύ οφείλεις να είσαι σε εγρήγορση να μη σε παγιδέψουν στην ψευδαίσθηση που έπλασαν για σένα, γιατί τον τελευταίο λόγο εσύ τον έχεις. «Σε εσάς ανήκει η επιλογή, ελευθερία ή θάνατος. Σε εσάς ανήκει η επιλογή της συνέχειας και σε κανέναν άλλον. Αν λοιπόν αποφασίζετε να συνεχίσετε τον Ελληνισμό, δε θα σκοντάψετε στις δυσκολίες, αλλά θα πείτε ¨εμείς, θα το ξεπεράσουμε¨.» Σε σένα ανήκει η επιλογή.

 Πηγές: Τρέλα είναι απλά μια άλλη μορφή της συνείδησης, ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΩ, Σκέψου, είναι ανάγκη!