Woody Allen

                                                                                                        Επιμέλεια: Ιωάννα Μπίθα
                                                                                                             www.synenteuxis.gr

Είναι 78 ετών, έχει κατακτήσει 4 όσκαρ και από τις 144 υποψηφιότητές του για βραβεία έχει κερδίσει τα 116. Οι ταινίες του διακρίνονται για τους έξυπνους, γρήγορους και χιουμοριστικούς διαλόγους, τα ειδυλλιακά τοπία και τα σαγηνευτικά πλάνα, τα οποία μέσα από τα μάτια του πολυβραβευμένου σκηνοθέτη και σεναριογράφου σε ταξιδεύουν και σε ξεναγούν σε γνωστές αλλά και άγνωστες γωνιές του κόσμου συνοδευόμενες από τις εξαίρετες μουσικές επιλογές του, οι οποίες ντύνουν μοναδικά τις σκηνές. Ο Woody Allen επιθυμεί με τις ταινίες του να ταξιδεύει τους θεατές  απομακρύνοντας για λίγο το μυαλό τους από τις έγνοιες και τη ματαιότητα της ζωής. Πρόκειται για έναν άνθρωπο μοναχικό και σοβαρό, συχνά αγέλαστο και σκεπτικό, ο οποίος διαθέτει μια άκρως πεσιμιστική ιδέα για τη ζωή. Ο πολυτάλαντος και πολυπράγμων Woody Allen είναι άραγε αληθινά απαισιόδοξος ή απλώς ρεαλιστής; 

   

   Έμαθε από νωρίς να αντιμετωπίζει με σοβαρότητα, πειθαρχία και σκληρή δουλειά τις δυσκολίες και τις προκλήσεις ζωής: «Η μητέρα μου με δίδαξε μια αρχή, εκείνη της αυστηρής πειθαρχίας. Ο πατέρας μου δεν κέρδιζε αρκετά χρήματα, οπότε εκείνη ήταν υπεύθυνη για τα οικονομικά και την οικογένεια. Δεν είχε χρόνο για οτιδήποτε άλλο. Πάντα έβλεπε το ποτήρι γεμάτο κατά το 1/3. Μου έμαθε να δουλεύω και να μην χάνω το χρόνο μου». Μιλώντας για το άτομό του διαψεύδει σε κάθε περίπτωση το «μύθο» του διανοούμενου ανθρώπου, ο οποίος έχει σχηματιστεί και διατηρείται για χρόνια: «Οι μεγαλύτεροι μύθοι που έχουν φτιαχτεί για το άτομό μου είναι το ότι είμαι διανοούμενος επειδή φοράω γυαλιά μυωπίας, και το ότι είμαι πραγματικός καλλιτέχνης επειδή οι παραγωγές μου δεν φέρνουν αρκετά χρήματα. Στην πραγματικότητα είμαι ένα άτομο χαμηλής κουλτούρας. Προτιμώ να βλέπω baseball με μια μπύρα και μερικούς κεφτέδες. Δεν είμαι τόσο τρελός όσο νομίζουν ότι είμαι. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είμαι υπερβολικά νευρωτικός και ότι είμαι ανίκανος, ενώ στην πραγματικότητα δεν είμαι. Είμαι πολύ μέτριος, ανήκω στη μεσαία τάξη. Ξυπνάω το πρωί, έχω γυναίκα και παιδιά, δουλεύω, έχω υπάρξει δημιουργικός, πηγαίνω σε ματς, φυσιολογικά πράγματα. Έχω βέβαια κάποιες ιδιορρυθμίες, αλλά όλοι έχουν μερικές ιδιορρυθμίες». Με αφοπλιστική ειλικρίνεια παραδέχεται μια από αυτές: «Τα γυρίσματα των ταινιών μου είναι βαρετά. Δεν συμβαίνει ποτέ κάτι συναρπαστικό και σπάνια μιλάω στους ηθοποιούς». 

     Έχει αναφερθεί πολλές φορές στη στη ματαιότητα της ζωής λέγοντας πως, όπως όλα τα πράγματα, κι εκείνη είναι καταδικασμένη να τελειώσει. Το νόημα της ζωής λοιπόν, όπως έχει πει επανειλημμένως, το εντοπίζει στη δουλειά του και στη δυνατότητα που αυτή του παρέχει να ξεφεύγει, έστω για λίγο, από τη σκληρή πραγματικότητα: «Όταν σκέφτεσαι, αντιλαμβάνεσαι πόσο οδυνηρά είναι όλα γύρω σου και πόσο αδύναμος είσαι να αντιδράσεις ή να κάνεις κάτι για την καλυτέρευση των πραγμάτων. Το κόλπο μου, η προσωπική μου πλάνη, είναι να εργάζομαι συνέχεια, έτσι μπορώ και δραπετεύω. Ακολουθώ την αρχή του Νίτσε, ο οποίος έλεγε ότι “είναι ανάγκη να έχεις φαντασιώσεις, διότι αν κοιτάζεις τη ζωή πολύ προσεκτικά, γίνεται αβάσταχτη”.  Το είπε αργότερα και ο Φρόιντ και μετά από εκείνον ο Ευγένιος Ο΄Νηλ, ο οποίος έγραφε θεατρικά έργα με αυτό το θέμα. Είναι μια σκέψη στην οποία καταλήγουν αυτομάτως πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι ύστερα από χρόνια σκέψης. Η ζωή είναι φρικτή, επίπονη, επώδυνη και τρομακτική και αν δεν έχεις τρόπους διαφυγής δεν θα τα βγάλεις πέρα. Οι καλλιτέχνες πιστεύουν ότι η δουλειά τους θα ζήσει για πάντα, κάποιοι γονείς βλέπουν την αθανασία στα παιδιά τους. Όλα αυτά όμως είναι φαντασιώσεις, διότι η αλήθεια είναι πως γεννιέσαι, ζεις μια σύντομη ζωή και πεθαίνεις». Ποιο είναι λοιπόν το νόημα της ζωής για τον διάσημο σεναριογράφο και σκηνοθέτη; «Δεν υπάρχει κάποιο πραγματικό νόημα σε τίποτε, αφού όλα κάποια στιγμή είναι καταδικασμένα να τελειώσουν. Είναι απλά ένα ατύχημα το γεγονός ότι βρισκόμαστε πάνω στη γη, απολαμβάνοντας τις λίγες, ανόητες, μικρές στιγμές μας, οι οποίες μας αποσπούν την προσοχή για να μην αντιμετωπίζουμε το γεγονός ότι είμαστε προσωρινοί άνθρωποι με μια σύντομη παρουσία στο σύμπαν, το οποίο θα χαθεί εντελώς κάποια στιγμή. Τα πάντα και ό,τι έχει αξία, είτε είναι ο Σαίξπηρ, ο Μπετόβεν, ο ντα Βίντσι, ή οτιδήποτε άλλο, θα χαθούν. Η γη θα εξαφανιστεί. Ο ήλιος θα σβήσει. Δεν θα υπάρχει τίποτε. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις στη ζωή σου είναι να αποσπάσαι. Η αγάπη λειτουργεί έτσι. Σε αποσπά. Και η δουλειά λειτουργεί ως μια απόσπαση της προσοχής. Μπορείς να ξεχνιέσαι με ένα δισεκατομμύριο διαφορετικούς τρόπους. Αλλά το βασικό είναι να αποσπάσαι».

   Μια χείρα βοηθείας για την αντιμετώπιση και τη φυγή από το δράμα της ζωής των ανθρώπων επιχειρεί να δώσει μέσα τις ταινίες του: «Κατά τη γνώμη μου, η δημιουργία ταινιών που σε βοηθούν να δραπετεύεις αποτελούν πολύ μεγαλύτερη προσφορά προς τους ανθρώπους από τη δημιουργία διανοούμενων ταινιών στις οποίες επιχειρείται η αντιμετώπιση των προβλημάτων. Ίσως είναι καλύτερες οι ταινίες που σε βοηθούν να ξεφύγεις και δεν αγγίζουν αυτά τα θέματα. Σε αυτές οι άνθρωποι μπορούν να πιουν μια κρύα λεμονάδα, και μετά να βγουν έξω από τις αίθουσες αναζωογονημένοι, ψυχαγωγημένοι, και έχοντας ξεχάσει πόσο σκληρά είναι τα πράγματα. Αυτό τους βοηθάει και τους ενδυναμώνει να βγάλουν την ημέρα». Σημαντικότατο και αναπόσπαστο συστατικό των ταινιών του, βέβαια, είναι το χαρακτηριστικό του χιούμορ και η αιτία είναι διττή: « Αισθάνομαι πως το χιούμορ είναι σημαντικό για τους εξής δυο λόγους: για το γεγονός πως αποτελεί ένα είδος αναψυχής όπως η μουσική, και επειδή όλα αυτά τα χρόνια οι γυναίκες μού έχουν πει πως είναι πάρα, πάρα πολύ σημαντικό για αυτές». 
  Αν προσπαθούσαμε να κατασκοπεύσουμε τον Woody Allen εν ώρα δημιουργίας, θα τον βλέπαμε κλεισμένο στο δωμάτιό του για ώρες, χαμένο ανάμεσα σε αμέτρητες σημειώσεις και ιδέες για σενάρια, προσφάτως γραμμένα ή προ πολλών ετών: «Δεν έχω ημερολόγιο, αλλά έχω πολλές σημειώσεις. Κάποιες από αυτές φαντάζουν συγκλονιστικές όταν τις γράφω στο χαρτί, αλλά αργότερα αναρωτιέμαι τι ακριβώς ήταν τόσο εντυπωσιακό σε αυτές. Άλλες πάλι, τις κρατάω και αργότερα γίνονται ταινίες. Τις περισσότερες φορές βρίσκομαι στο δωμάτιό μου και τις κοιτάζω για να δω αν παρουσίαζαν παλαιότερα κάποιο ενδιαφέρον, ή αν το παρουσιάζουν τη δεδομένη στιγμή. Με θεωρώ ιδιαίτερα τυχερό όταν έχω μια ιδέα, και προχωρώ στην υλοποίησή της αμέσως μόλις ξεχωρίσει κάποια η οποία φαίνεται να έχει μια αρχή, μια μέση και ένα  τέλος».  

    Για έναν πολυβραβευμένο σκηνοθέτη και σεναριογράφο της εμβέλειας του Woody Allen, εύλογα θα αναρωτιόταν κανείς  αν έχει επαναπαυτεί στο έκδηλο ταλέντο του ή αν βιώνει στιγμές ανασφάλειας και άγχους στη δουλειά του. Η απάντηση του ίδιου είναι: « Το επίπεδο της αυτοπεποίθησής μου είναι πάντα υψηλό, αλλά πρόκειται για αναίτια αυτοπεποίθηση. Πρόκειται για αδικαιολόγητη αυτοπεποίθηση. Ποτέ δεν προετοιμάζομαι απόλυτα. Πολλές φορές δεν γνωρίζω καν ποια σκηνή θα γυρίσω μέσα στη μέρα. Δεν δίνω την απαραίτητη προσοχή, δεν το σκέφτομαι καν. Απλά πηγαίνω στο πλατώ και μου δίνουν τη σκηνή που θα γυρίσουμε και τότε αρχίζω να τριγυρνάω και να σκέφτομαι τι θα κάνουμε και πώς. Συνεπώς, νιώθω απόλυτη αυτοπεποίθηση, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα έπρεπε την νιώθω! Συνέχεια αναρωτιέμαι. Δεν είμαι ποτέ σίγουρος για το τι θέλω – ξέρω καλύτερα το τι δεν θέλω. Ξέρω πότε κάποιος παίζει άσχημα ή πότε κάτι δείχνει αδέξιο ή χαζό. Όμως αυτό που πραγματικά θέλω, το βρίσκω στη συνέχεια. Μερικές φορές κάποιος ηθοποιός κάνει κάτι και σκέφτομαι “Εμ, αυτό ήταν υπέροχο! Είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που είχα οραματιστεί- και πολύ καλύτερο. Είναι ένας ωραίος τρόπος για να συνεχίσουμε”».

   Ο πολυταξιδεμένος Woody Allen επισκέφτηκε τη χώρα μας το καλοκαίρι του 2013 όπου λύγισε από το δέος που τον κυρίεψε βλέποντας από ψηλά το Ηρώδειο: «Ξεναγηθήκαμε στην Ακρόπολη το πρωί και κοίταξα κάτω προς το θέατρο και ένιωσα πληρότητα. Εννοώ ότι εκεί είναι που ο Οιδίποδας ανέβηκε για πρώτη φορά. Είναι εκπληκτικό για κάποιον που πέρασε τη ζωή του στη showbiz ή υπηρέτησε τη δραματική τέχνη να κοιτάζει το θέατρο, όπου χιλιάδες χρόνια πριν, άνθρωποι σαν τον Mike Nichols και τον Stephen Sondheim και τον David Mamet κυκλοφορούσαν με χιτώνες και σκέφτονταν “Θεέ μου, δεν μπορώ να κάνω αυτόν το στίχο τέλειο. Τον δούλευα όλη νύχτα!”. Η’ ότι τα έβαζαν με έναν ηθοποιό λέγοντας “δεν ξέρει πώς να πει καλά τα λόγια του!”. Ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αριστοφάνης...Η΄ ότι έλεγαν “τa ενδύματα έχουν καθυστερήσει και πρέπει να           βιαστούμε!”».
  Πολλοί μιλούν για το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ταινίας στην Αθήνα στο κοντινό μέλλον, πράγμα διόλου απίθανο καθώς ο ίδιος αγαπά να γυρίζει τις ταινίες του σε διαφορετικές πόλεις και να αναδεικνύει τις ξεχωριστές κουλτούρες τους, τις οποίες χρησιμοποιεί για να ντύνει κάθε φορά  με τον δικό του μοναδικό τρόπο τα σενάριά του. Το ενδεχόμενο αυτό γίνεται περισσότερο πιθανό από τη στιγμή που ο ίδιος, μολονότι είναι 78 ετών, αρνείται πεισματικά να αποσυρθεί: «Να αποσυρθώ και να κάνω τι; Αν πράγματι αποσυρόμουν, θα έκανα το ίδιο που κάνω και τώρα: θα καθόμουν σπίτι γράφοντας ένα έργο, μετά θα άρχιζα να σκιαγραφώ τους χαρακτήρες, τα αστεία και τις καταστάσεις που θα μου έρχονταν. Οπότε, δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσα να κάνω με τον ελεύθερό μου χρόνο σε αυτή την περίπτωση». Είναι πασιφανές ότι εκείνος επιθυμεί διακαώς να συνεχίσει, γιατί λοιπόν να μην ελπίζουμε κι εμείς σε μια αριστουργηματική – και άξια πολλών όσκαρ- ταινία γυρισμένη στη χώρα μας;

Πηγές: esquire , interviewmagazine, tovima , imbd