Σταμάτης Κραουνάκης

Μας υποδέχτηκε στην Αθηναΐδα μια βροχερή Πέμπτη

Επιμέλεια: Στέλιος Τσεβάς

Τι κυνηγάτε προσωπικά και τι κυνηγάει γενικά ο άνθρωπος;

Την αλήθεια του. Κι ας πάμε φιλοσοφικά. Αλήθεια είναι αυτό που δεν ξεχνιέται. Αυτό που ξεχνιέται είναι το ψεύδος. Σήμερα, πραγματικά αυτό το κυνηγάμε. Γι αυτό η τρύπα είναι τόσο μεγάλη. Όλοι νομίζαν ότι το χρήμα θα τους γεμίσει τις ζωές και όταν έφυγε από τη μέση αυτή η παράμετρος έχει φανεί η τρύπα στις ζωές. Οι άνθρωποι έχουνε πάει κόντρα. Τελικά, βλέπεις ότι αυτοί που είχανε καμένα τα καλύβια τους ή που ζούσανε κανονικά σαν άνθρωποι χωρίς να κυνηγάνε τα λεφτά και έχουνε την ερωτική τους ζωή, τη συντροφιά τους, τους φίλους τους, τους αγγίζει το πρόβλημα, αλλά δεν τους καταθλίβει. Ήξερα από πολύ καιρό ότι έρχεται αυτός ο τυφώνας. Φαινότανε. Όσοι μπορούσαμε να διαβάσουμε ιστορικά τη συνθήκη, την περιμέναμε αυτήν την ιστορία που φορτώνει πολλά χρόνια. Οι κυβερνήσεις εδώ και 30 χρόνια, η μία έβαζε κι άλλα σκατά στο λόφο με σκατά που είχε αφήσει η άλλη και ξαφνικά όλο αυτό το πράγμα διογκώθηκε. Έγινε ένα άμβλωμα παράξενο. Έχουμε έναν ψυχασθενή ποδοσφαιρικό λαό από κάτω. Ημιμάθεια που στηρίζεται από την κακή δημοσιογραφία, η οποία πια είναι και σχεδόν εντελλόμενη. Είναι σαν promoters της ελαφρότητας. Και μια νεολαία η οποία εκακόμαθε από τα σπίτια που της τα παρείχαν όλα οι καημένοι γονείς των τελευταίων δεκαετιών. Οι γονείς που είχαν ζήσει κατοχή –από κει ξεκίνησε το δράμα- φορτώσανε τα παιδιά να μη ζήσουν ξανά τέτοιο δράμα. Και τώρα, οι νεότεροι γονείς των οποίων τα παιδιά θα ζήσουν μια καινούργια κατοχή κι αυτή τη φορά είναι αυτοκατοχή. Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη στιγμή για την αυτοσυνειδησία και για το πώς θα πολεμηθεί αυτό το πράγμα.

Γεννιέσαι ροκ ή γίνεσαι; Και τι είναι και ροκ;

Πάλι στην αλήθεια θα παίξουμε. Τι ήταν το ροκ; Μια ανάγκη έκφρασης. Σήμερα έβλεπα στο youtube μια κοπέλα, Γαλλίδα που βγήκε στον δρόμο με δυο μουσικούς και λέει ένα τραγούδι ότι δεν θέλω τα λεφτά σας, θέλω να κερδίσω την ελευθερία μου, να καταλαβαίνω τι λέω και να ακούω την καρδιά μου.

Γεννιέται ο άνθρωπος ή γίνεται;

Νομίζω την ώρα που κανείς καταλαβαίνει ποιος είναι ο στόχος του για την ζωή, αποφασίζει και τη στάση του. Αν η στάση του είναι του ηττημένου δεν υπάρχει περίπτωση ποτέ να συναντήσει το ροκ.

Άρα δεν γεννιούνται οι προνομιούχοι, οι φωτισμένοι...

Δεν υπάρχει αυτό. Κάθε προσωπικότητα την ώρα που εκτίθεται στο σύμπαν, αποφασίζει αν θα είναι εντελλόμενη στο ρόλο που της έχει δοθεί. Γιατί ερχόμαστε; Κάποια αποστολή έχει ο καθένας μας. Εκείνη την ώρα αποφασίζεις ποια θα είναι η συμπεριφορά σου. Και σε διαμορφώνει ο εαυτός σου σε σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον. Αν είσαι σύμφωνος στην απομύζηση δε μαθαίνεις το ρόλο σου ποτέ.

"Το γεγονός ότι υπάρχει ήλιος μου δίνει κουράγιο. Μετρώ τις μέρες μου μ αυτό το φως."

Για τον ήλιο, τι έχετε να πείτε ως δημιουργός;

Ζωογόνο γεγονός. Αυτό πρέπει να μετράει την αισιοδοξία μας. Ότι έχουμε την ευλογία σαν οντότητες, σαν εχέφρονα –έχουμε νου δεν ξέρω αν τον χρησιμοποιούμε κιόλας- όντα, το γεγονός ότι υπάρχει ήλιος μου δίνει κουράγιο. Ότι τον ξαναβλέπω. Ότι ξυπνάω κι έχω μπροστά μου αυτό το θαύμα, αυτό το φως. Μετράω μέρες μ αυτό το φως. Μετρώ τα χρόνια μου μ αυτό το φως. Είμαστε προνομιούχοι και σαν γεωγραφία πιστεύω. Σκέψου αυτούς που βλέπουν τον ήλιο πολύ λιγότερο από τους Έλληνες.

«Της σιγουριάς τα υλικά είναι λόγια γλυκά σε κασέττες γραμμένα». Σπόντα ότι βολευόμαστε σαν άνθρωποι;

Όχι. Αν έχουμε ανάγκη κάποια σιγουριά, είναι τα λόγια που έμειναν στα τραγούδια μας. Τα λόγια που έχουμε αλλάξει μεταξύ μας.

«Του παράδεισου το τζάμπα είχε χάσει μια για πάντα»;

Όλα στον παράδεισο ήταν τζάμπα. Μετά το προπατορικό όλα αρχίσαν να πληρώνονται. Κι ο άνθρωπος έχασε το τζάμπα του παράδεισου και μπήκε στην αγωνία της επιβίωσης με τα φράγκα.

Μια κοινωνία χωρίς λεφτά θα ήταν καλύτερη;

Έτσι ήταν οι κοινωνίες παλιά. Ανταλλακτικές. Μέχρι που βρέθηκε το νόμισμα. Άκου τι λες! Νόμισμα. Κάτι που νομίζεται. Ανταλλάζει αξία. Είναι νόμισμα. Δεν είναι ουσία.

-«Σ’ αυτό το παλιοσύστημα η πρώτη σοκολάτα μας, τα πρώτα μας μεθύσια» Από πού ξεκινάει και που τελειώνει για εσάς το παλιοσύστημα. Είναι καθαρά το οικονομικό;

Οι κοινωνίες για να βάζουν τον άνθρωπο στην παραγωγή εφεύραν ένα πρόγραμμα έτσι όπως αρχίσαν να οργανώνονται. Και μπήκαν σε αυτήν την διαδικασία: οι πιο πλούσιοι αγοράζουν την εργασία των φτωχότερων. Αυτό όσο φόρτωνε μέσα στις δεκαετίες της εξέλιξης της ανθρωπότητας έφτιαξε τα μεγαθήρια τα οικονομικά και από την άλλη μεριά την αντίδραση των ανθρώπων σε αυτό που πουλάγανε για να αγοραστεί η εργασία τους. Δημιουργήθηκε μια σχέση. Πάρτε ένα παράδειγμα που ζούμε: Ανοίγουμε την τηλεόραση το πρωί. Μας επιβάλλεται ένας φόβος από τις ειδήσεις. Ταυτόχρονα μια ροζ ελαφρότητα ότι δεν τρέχει τίποτα από τα πρωινάδικα. Και όσο κυλάει η μέρα η πραγματικότητά μας είναι αντίθετη και με τις δύο αυτές εκφορές. Δηλαδή αυτό που ζούμε έξω είναι άλλο από αυτό που βλέπουμε στην τηλεόραση. Αυτό ήδη είναι μια υστερία. Οι εντελώς αγράμματοι είναι σωσμένοι. Δεν θα πάθουν τίποτα. Γιατί έχουν τρία χωραφάκια, έναν γάιδαρο, δυο κότες, τρία αυγά, ένα δέντρο στην αυλή, έχουν αποφασίσει ότι θα ζήσουν μ αυτό και την έχουν κάνει και λαχείο. Δεν έχουν προβλήματα. Οι καταναλωτές έχουμε προβλήματα που έχουμε συνηθίσει να ψωνίζουμε το καθετί.

-Υπάρχουν φίλοι για έναν διάσημο σήμερα;

Είναι θέμα του διάσημου. Το αν κρατάει κανείς τις φιλίες του ή αν μπορεί δει τον εαυτό του έξω από την διασημότητα. Η δική μου φιλοδοξία χόρτασε πάρα πολύ νωρίς. Αυτό που σαν παιδί επιθυμούσα να έχω. Ας πούμε, να είμαι γνωστός, το πήρα πάρα πολύ νωρίς. Από εκεί και πέρα πέρασα μια πολύ σοβαρή κρίση ταυτότητας μετά την πρώτη επιτυχία. Τι κάνω τώρα; Αλλά, ο θεός μου, ο προσωπικός μου θεός, αυτόν που ακούω κρυφά –πολλές φορές λέω, δεν θέλω να πάρω απόφαση, θα μου πει ο θεός μου. Που ουσιαστικά τι είναι; Η ησυχία μου θα μου πει την αλήθεια. Όσο ερημώνεσαι από τις ιδέες του ανταγωνισμού, όσο γίνεσαι συντροφικός και ευάγωγος με τους ανθρώπους που δουλεύεις, τόσο ο θεός σου σε πάει εκεί που πρέπει. Εκεί που εντέλλεσαι. Εκεί που έχεις φτιαχτεί για να πας.

Ενώ έχεις φήμη, μπορείς να δημιουργήσεις νέες φιλίες;

Βεβαίως. Εμένα με εκπλήσσει η ζωή συνέχεια. Το θέμα είναι να είναι κανείς ανοιχτός.

Ο άνθρωπος αδικεί πρώτα ή αδικείται;

Είναι θέμα τύχης. Τι θα σου τύχει πρώτα μπροστά σου. Κι αυτό είναι ένα θέμα βασικότερης επίγνωσης όταν είσαι τελείως ανύποπτος θα αδικηθείς σίγουρα. Όταν είσαι ψυλλιασμένος μπορεί και να αδικήσεις.

Πιο είναι καλύτερο για σας;

Ούτε το ένα ούτε το άλλο.

"Κανείς πρέπει να πηγαίνει με το φως"

Αλλά δεν γίνεται να το αποφύγεις…

Μπορείς. Αν βαδίζεις χωρίς έπαρση μπορείς. Αν δεν επιτρέψεις να σε αδικήσουνε την γλιτώνεις. Αν σκεφτείς κάθε σου πράξη τι χαλάει, πάλι την γλιτώνεις. Κανείς πρέπει να πηγαίνει με το φως.

Συμφωνώ. Σε ένα άλλο τραγούδι σας λέτε: «Χριστέ και Παναγιά μου στην πρώτη απεργία σου μαζί σου κατεβαίνω».

«Χριστέ και Παναγία μου» έχει την χρήση τη λαϊκή. Εν τέλει, την ώρα που απεργείς από κάτι είναι γιατί διαμαρτύρεσαι για κάτι.

-Η θρησκεία θεωρείτε ότι μόνο κακό ρόλο μπορεί να παίξει;

Όχι. Κι αυτήν την έχουμε ερμηνεύσει λάθος. Μας τίθεται κι από τους φορείς λάθος ορισμένες φορές. Η Εκκλησία μένει κάποιες φορές εκτεθειμένη. Ο καθένας βρίσκει τον θεό του. Εμένα, η ορθοδοξία –για νά ‘μαστε σαφείς- μου έχει ανοίξει πόρτες στην ποίηση, στη μουσική, στο τραγούδι. Είναι ένα κλίμα πιστεύω που μας ταιριάζει πάρα πολύ στην Ελλάδα. Η ορθοδοξία δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη χώρα στην οποία να μπορεί να είναι τόσο μαζί με το τοπίο αυτή η ιστορία. Γι αυτό βλέπετε στην Ελλάδα έχουμε ιδιαίτερο τρόπο. Τις ονομαστικές γιορτές, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα μας έχουνε μια γοητεία εγγενή με την φύση του Έλληνα. Όπως επίσης και η αρχαία θρησκεία. Μη νομίζετε, στο δωδεκάθεο, ο απόστολος Παύλος δεν έχει άδικο: ήταν δώδεκα μαθητές και ήρθε και ο δέκατος τρίτος. Έχουμε και στην ορθόδοξη λατρεία μεγάλα ακούσματα-απόηχους από την αρχαία λατρεία.

Είναι μια κουλτούρα που έφερε μια άλλη κουλτούρα. Ιστορικά, ο Παύλος χρησιμοποίησε ένα τοπικό γεγονός για να το κάνει διάσημο. Ήταν ένας εθνικός, ένα ανοιχτό μυαλό που είδε ότι τελείωνε το παλιό πολιτικό σχέδιο και μια θρησκεία βόλευε πολύ εκείνη την ώρα να ενώσει ξανά τους ανθρώπους με ένα καινούργιο αίσθημα. Δηλαδή οι χριστιανοί δεν καταδιώχθηκαν τότε γιατί είχαν μια άλλη θρησκεία, αλλά γιατί αυτή η νέα θρησκεία δημιουργούσε ένα νέο πολιτικό σύστημα. Ο Παύλος έκανε ένα τρομερό PR στο τοπικό ιουδαϊκό γεγονός. Μη φανούμε και βλάσφημοι, αλλά σίγουρα πιστεύω ότι πάντα στην ανάπλαση του χάρτη, του μικρού χάρτη της γης, οι θρησκείες που βασίστηκαν περισσότερο στο ποιητικό γεγονός και στον άνθρωπο δεν πάθαν τίποτα με τα χρόνια. Οι κινέζοι, οι βουδιστές δεν πάθαν τίποτα.

Στο αρχηγείο των σπείρα-σπείρα με τον Σταμάτη Κραουνάκη

-Θέλω να μου λύσετε μια προσωπική μου απορία. Τι είναι για εσάς ο καλλιτέχνης; Ποιος είναι καλλιτέχνης; Μπορούν όλοι να γίνουν καλλιτέχνες;

Εν δυνάμει ναι. Καλλιτέχνης είναι αυτός που μπορεί να μεταπλάθει μέσα από την τέχνη του την πραγματικότητα σε ποίηση. Να παίρνει τη λάσπη και να την κάνει βάζο. Κάνεις κάτι με τη λάσπη.

Για την ποιότητα στην τέχνη… είναι υποκειμενική;

Είναι κάτι υποκειμενικό. Για μένα είναι πολλές φορές μεγάλη παγίδα. Δηλαδή η λέξη, η περιβόητη αισθητική για μένα πάρα πολλές φορές χρησιμοποιείται από το "συστηματάκι" για να λογοκρίνει ελαφρώς το περιεχόμενο.

Ποια τα κριτήρια; Ένα σκυλάδικο ας πούμε…

Είναι μια έκφραση του λαού. Κάτι καίει κι αυτό. Δεν ξέρω αν είναι τέχνη, αλλά είναι χρήσιμο κι αυτό μέσα στην καύση του. Κι επίσης τυχαίνει κάποια στιγμή να βρεις ένα τραγούδι που φτιάχτηκε μεν γι αυτήν την χρήση, ξεφεύγει δε από αυτήν. Έχει μια διαχρονία.

Εσείς έχετε κάνει τραγούδια που…

Δε σκέφτομαι προς τα πού είμαι. Σκέφτομαι. Δημιουργώ. Κι όταν το βγάζεις, αυτό είναι ένα αυτόφωτο γεγονός. Θα τραβήξει πάνω του όσους το χρειάζονται. Θάναι πολλοί, θάναι ένας, δεν ξέρεις.

Όταν γράφετε κάτι, ξεκινάτε πως;

Έρχεται μια πρώτη σκέψη. Μετά, τώρα πια μου είναι τόσο σύμφυτο με την ζωή μου αυτό το πράγμα που έχω σταματήσει να σκέφτομαι πως είναι ο τρόπος. Το κάνω συνέχεια. Μπορεί να είμαι στον δρόμο και να σημειώνω. Είμαι ετοιμοπόλεμος ανά πάσα στιγμή πια. Αλλά έχει δουλέψει πολύ καιρό η μηχανή. Άλλο έχω στο νου μου. Την ώρα που γεννιέται κάτι να παίρνω μια απόσταση από το χρόνο για να κρίνω αν αυτό είναι διαδόσιμο.

Για την βωμολοχία στην τέχνη τι πιστεύετε;

Μαρέσει όταν η χρήση της είναι για να ξυπνήσει κάτι.

Ας πούμε, όπως ο Αριστοφάνης;

Μας δίνει πάντοτε και αντίδωτα μεγάλου λυρικού αισθήματος. Σερβίρεται πολύ ωραία το βρισίδι που πολλές φορές είναι και πιο ακραίο απ ότι μεταφράζεται.

Ποια η αγαπημένη σας υπόθεση αρχαίου έργου;

Στα έργα τα αρχαία δεν είχαν τόση σημασία οι υποθέσεις γιατί συνήθως έβγαινε ένας κήρυκας στην αρχή και έλεγε όλη την υπόθεση. Τι μας καίει; Τι λέει μέσα. Με ποιο τρόπο σερβίρει την ατάκα του. Ή τα χορικά του τι λένε μέσα; Στα οποία έβαζε πάρα πολύ προσωπικό στοιχείο ο ποιητής. Μιλάει για την πολιτική, την αποσάρθρωση. Αυτή τη στιγμή επεξεργαζόμαστε με τα παιδιά ένα κόνσεπτ. Μην ξεχνάμε ότι η κωμωδία εμαρτύρησε το τέλος αυτής της μεγάλης εποχής. Η πτώση της αθηναϊκής δημοκρατίας καταγράφεται βήμα-βήμα από την κωμωδία. Γι αυτό πιστεύω ότι το χρέος της κωμωδίας είναι να ξεφλουδίζει την αλήθεια. Ανά πάσα στιγμή που παίζεται. Πρέπει να αντέχει να βάζει το μαχαίρι στο κόκκαλο.

Προτιμάτε κωμωδία ή τραγωδία;

Για τα χρόνια μου την τραγωδία. Αργότερα μπορεί την τραγωδία. Αλλά αυτή τη στιγμή με ευχαριστεί η κωμωδία. Είναι και ανάγκη της εποχής. Με το γέλιο την παλεύεις αλλιώς.

"Η πολιτική δεν έχει ίχνος τέχνης"

Για την τέχνη και την πολιτική;

Η πολιτική δεν έχει ίχνος τέχνης. Αν είχαμε πολιτικούς με αίσθημα τεχνίτη αληθινού, θα είχαμε καλύτερη ζωή. Είναι εξαγορασμένοι όλοι.

Σήμερα. Σε μια άλλη κατάσταση όμως;

Ακόμα και ιστορικά πέντε φωτισμένους ηγέτες θα βρούμε. Διαβάστε το βιβλιαράκι: Μικρή ιστορία του κόσμου. Είναι ζήτημα να είναι πέντε.

Η τέχνη δεν πρέπει να έχει ιδεολογία;

Η τέχνη από αρχαιοτάτων χρόνων μάχεται την εξουσία. Ακόμα και τότε που αγοραζόταν από την εξουσία ή την παράγγελνε η εξουσία, οι μεγάλοι νόες και τεχνίτες ψυχανέλυαν και εμάχοντο την εξουσία. Αυτός είναι ο λόγος της.

Οι πολιτικοί δε έχουν ιδεολογία. Είναι από αγορασμένα σκατοκόμματα.

Με τα κόμματα δεν τα πάτε καλά.

Όχι. Κανείς δεν τα πάει καλά. Τα κόμματα εθελοτυφλούν. Δεν βλέπουν τίποτα παραέξω από αυτά τα καταστατικά τα γελοία που φτιάχνουνε.

Σήμερα τι μπορούμε να κάνουμε;

Να υποχρεώσουμε οποιαδήποτε κυβέρνηση εντελλόμενη να κάνει το καλό του τόπου. Με ανυπακοή. Δεν πληρώνουμε. Δεν πάμε στις εφορίες. Δεν υπακούμε στην ΕΟΚ. Φεύγουμε από την ΕΟΚ. Σταματάμε τους εξοπλισμούς. Ανοχύρωτη χώρα η Ελλάδα και τα βρίσκουμε με τους γείτονες. Και επιστροφή στα λεφτά μας. Στην δραχμή. Το κάθε νοικοκυριό επιτέλους να φτιάξει τον εαυτό του. Γιατί από τα σπίτια ξεκίνησε η καταστροφή.

Αλλά υπάρχει η υποδομή στον καθένα;

Ε ναι, αν αφήσεις τον Έλληνα ήσυχο στο νοικοκυριό του, μέσα στην ψυχή του θα την βρει την υποδομή σε σχέση με το περιβάλλον. Αυτό του καταστρέψανε. Του δώσανε και μια πλαστική κάρτα και νόμισε ότι έγινε εξουσία.

Στον δρόμο κατεβαίνετε για πορείες κλπ;

Αν χρειαστεί ναι, αλλά ό,τι είναι κομματικοποιημένο μου την δίνει. Αλλά θα βγούμε εντός ολίγου. Θα κάνουμε μια εκδήλωση προσεχώς για το θεατρικό μουσείο. Επ αφορμή του κλεισίματος του θεατρικού μουσείου. Ό,τι κλείνει με ιστορία είναι καταστροφή. Υπάρχει αυτή τη στιγμή μια ομάδα πληρωμένων δημοσιογράφων και πολιτικών που έχουν βάλει μπροστά την Ελλάδα να την καταστρέψουν και να την βάλουν στο χρονοντούλαπο. 

Δημοσιεύτηκε στις 6/5/2011 στον Φοιτητικό Παλμό